Ajenda Alterasaun Lei Pensaun Vitalisia
Bankada Parlamentar partidu Frente Revulisionari Timor Leste (FRETILIN) ho Partidu PUN eziji ba meza Parlamentu Nasional (PN) atu ajenda alterasaun kona ba lei pensaun vitalisia, atu nune’e bele debate iha plenaria.
Xefi bankada partidu FRETILIN Aniceto Guterres ho Xefi bankada parlamentar Partidu Unidade Nasional (PUN) Fernanda Mesquita Borges hateten ba Jornalista sira Segunda- Feira (24/5) iha Parlamentu Nasional.
Xefi bankada parlamentar FRETILIN hatutan, konferensia lideres bankada semana liu ba nia koloka kestaun barak los ne’ebé sai prioridade antes Parlamentu Nasionál reseitu iha loron 15 de Juilu.
“Ami koloka kestaun ba lei pensaun vitalisia ninian alterasaun ne’ebé ulun sira halo kanpaiña dehan FRETILIN mak hakarak halo diak ba ninia eis deputadus sira, eis membru Governu sira,”dehan Anicento.
Nia hatete, bankada Partidu Sosial Demokratiku (PSD) ne’ebé mos uluk hato’o ona rekerimentu atu halo revizaun lei konaba eistitulares sira nian.
“Agora to’o tempo atu koloka ajenda ne’e iha parlamentu, sira rasik mos hatama prozetu lei ida, to’o agora para hela iha meza, no la baisa ba komisaun atu komesa hahu deskuti,” katak Xefi bankada FRETILIN.
Iha sorin seluk xefi bankada parlamentar PUN nudar mos prezidenti komisaun A Fernanda Mesquita Borges hatete, nia parte eziji lei pensaun vitalisia atu debate iha plenaria, tamba iha tinan rua ona lei ne’e entrega ba meza.
Maibe Fernanda Borges dehan, lei pensaun vitalisia nia parte rasik lidera prosesu iha komisaun A nia laran hodi bele hadia lei refere.
“Ha’u entrega lei ne’e liu tiha tinan rua ne’e mak ha’u rasik eziji,” katak Borges.
Nia hatutan, foin dadaun konferensia lider bankada sira mos foti kestaun ne’e, tamba hare tempo liu ona.
“Agora ita kestiha ona, tamba saida meza la kohi tau ba debate lei pensaun vitalisia nian, tamba hakarak hein fulan rua ne’e karik, para deputadu foin sira AMP nian ne’e hodi hetan pensaun vitalisia,” dehan Borges.
Jumat, 30 Juli 2010
Problema Arte Marsiais,
PN Husu PNTL Atua Ho Lei Problema arte marsiais ne’ebé oaras dadaun mosu fali iha fatin hotu-hotu liu-liu iha Capital Dili laran ne’ebé rezulta jove balu mate no balu kanek. Prezidenti Parlamentu Nasionál (PN) Fernanado ‘La Sama’ de Araujo husu Polisia NasionalTimor Leste (PNTL) atu atua ho lei ne’ebé iha i labele tolera malnutrisiu iha Timor Leste ne’e.
Fernando ‘La Sama’ ba Jornalista sira fon lalais ne’e iha Palacio Prezidenti Ai-Tarak Laran, hafoin partisipa serimonia Restaurasaun Independensia Timor Leste ba dala VIII (80).
Poblema arte marsiais ne’ebé mosu fali rezulta estudante mate no joventude balu ne’e mak kanek.
Xefi orgaun Legislativu ne’e husu ba Jovens hotu atu disiplina ba maluk hotu fó neon holaran ba juventude tomak atu hadomi estabilidade nasional, atu hadomi maluk seluk hanesan senti an rasik.
“Ha’u husu ba arte marsiais sira maluk jentude tomak atu sira nia malu, hadomi sira nia’an hadomi rai ida ne’e, labele monu ba iha egoismu, labele monu iha buat sira hanoin at, odi malu nafatin ida ne’e la diak,”hateten La Sama.
Nia parte mos husu ba katuas ferik no inan aman sira atu akompanha oan sira atu ba partisipa iha hahalok sira ne’ebé mak ladiak tenki avizano, i profesores tenki servisu makas tau matan ba estudante i tau disiplina ba estudante i nklui mos igreza.
“Ami sira mak kaer ukun husi Xefi suku, Xefi Aldeias mai ita hotu hamutuk koalia nafatin, kona-ba disiplina hadomi malu, hadomi desenvolvimentu rai ida ne’e nian. Ha’u husu mos ba polisia atu atua tuir lei ne’ebé iha i labele tolera mal nutrisiu iha ita nia rai ne’e,”tenik nia.
Tamba ne’e Prezidenti PN La Sama hateten, juventude ne’ebé diak tenki hadomi An prepara an hodiak hodi bele harii establidade nasional ne’ebé tempo agora ba abain rua, maibe la’os hanoin atu rezolve problema ho tuku malu.
Fernando ‘La Sama’ ba Jornalista sira fon lalais ne’e iha Palacio Prezidenti Ai-Tarak Laran, hafoin partisipa serimonia Restaurasaun Independensia Timor Leste ba dala VIII (80).
Poblema arte marsiais ne’ebé mosu fali rezulta estudante mate no joventude balu ne’e mak kanek.
Xefi orgaun Legislativu ne’e husu ba Jovens hotu atu disiplina ba maluk hotu fó neon holaran ba juventude tomak atu hadomi estabilidade nasional, atu hadomi maluk seluk hanesan senti an rasik.
“Ha’u husu ba arte marsiais sira maluk jentude tomak atu sira nia malu, hadomi sira nia’an hadomi rai ida ne’e, labele monu ba iha egoismu, labele monu iha buat sira hanoin at, odi malu nafatin ida ne’e la diak,”hateten La Sama.
Nia parte mos husu ba katuas ferik no inan aman sira atu akompanha oan sira atu ba partisipa iha hahalok sira ne’ebé mak ladiak tenki avizano, i profesores tenki servisu makas tau matan ba estudante i tau disiplina ba estudante i nklui mos igreza.
“Ami sira mak kaer ukun husi Xefi suku, Xefi Aldeias mai ita hotu hamutuk koalia nafatin, kona-ba disiplina hadomi malu, hadomi desenvolvimentu rai ida ne’e nian. Ha’u husu mos ba polisia atu atua tuir lei ne’ebé iha i labele tolera mal nutrisiu iha ita nia rai ne’e,”tenik nia.
Tamba ne’e Prezidenti PN La Sama hateten, juventude ne’ebé diak tenki hadomi An prepara an hodiak hodi bele harii establidade nasional ne’ebé tempo agora ba abain rua, maibe la’os hanoin atu rezolve problema ho tuku malu.
Segunda Horseik PN Laiha Plenaria
FRETILIN Konsidera PN Kiak Ajenda
Plenaria estra ordinaria Segunda-Feira (24/5) ne’ebé adia ba tersa-feira (25/5) ohin, tamba iha ajenda orden do dia ne’ebé debate konaba kodiku sivil maibe Ministra Justisa (MJ) Lusia Lobato sei iha rai liur hodi nune laiha plenaria nee. Xefi bankada FRETILIN, Aniceto Guterres konsidera Parlamentu Nasionál (PN) kiak ajenda, tamba hein membru governu la iha plenaria mos kansela.
“Dala ida tan parlamentu ida ne’e se ajenda iha dala ruma depende ba governu, tamba membru governu la iha hanesan ohin ne’e plenaria mos tenki kansela, ne’e lamentavel. Agora ita hare liu-liu situasaun iha parlamentu,” hateten Aniceto Guterres ba Jornalista sira iha konferensia imprensa iha salaun bankada FRETILIN.
Tamba ne’e nia parte la devia ho akontesimentu, tamba vice prezidenti Parlametu Nasionál Vicente Guterres mak kansela plenariu Segunda-Feira (24/5) horseik, ne’ebé la iha plenaria iha loron tomak.
“La mentavel, la devia akontese hanesan ne’e, tamba iha semana liu ba konferensia lideres bankadas deside tiha ona ajenda iha ne’e, mas ha’u hakarak dehan katak, Parlamentu ida ne’e kiak ho ajenda,” dehan Aniceto.
Nia mos dehan katak, ajenda ne’e buka ba mai la iha tamba ne’e konsege tau duni ajenda ida depois kansela, dehan Ministra Justisa ne’ebé la hamutuk ho deputadu sira koalia konaba debate jeneralidade konaba kodiku sivil, tamba sei hela iha rai liu ho kansela plenaria horseik.
Maibe Tuir lolos periodu antes orden do dia la’o nafatin to’o ona iha ajenda orden do dia nian ne’ebé la prontu mak foin kansela.
“La’os ohin plenaria tomak ne’e kansela tiha,” katak Aniceto.
Nia dehan katak, tuir lolos Parlamentu iha ona ajenda global antes sesu ne’e iha ona, FRETILIN mos husu parlamentu atu halo avaliasaun atu halo balansu.
Tamba to’o ona iha treseiru lezislativa mas parlamentu la iha avaliasaun.
“Lolos tinan ida tama sesaun legislativa ne’e halo saida balansu ne’e to’o iha ne’ebé tiha ona la iha,”dehan nia.
Xefi bankada FRETILIN hatutan, públiku no povu ne’ebé hili deputadu tuir iha parlamentu la hatene informasaun parlamentu halo saida.
Nune’e presizamente tenki halo avaliasaunantes de resesu normalmente hahu 15 de Juilu.
“Ajenda tuir lolos barak mas agora la iha ajenda, kiak ajenda ne’e tamba gestaun meza parlamentu AMP nian,” tenik Aniceto.
Ba lamentasoens Fretilin nian nnee Vice Prezidenti Parlamentu Nasionál Vicente Guterres hateten katak, prezidenti Parlamentu Nasionál mak husu kansela plenaria, tamba preriodu orden do dia lolos ne’e iha relatoriu konaba kodiku sivil maibe Ministra Justisa sei iha estranzeiru, tan ne’e mak ohin la iha plenaria.
“Ministra la iha ne’e atu diskuti relatoriu kona ba kodiku sivil, ne’ebé baze ba ita nia estrutura, tamba la iha ne’e mak kansela tiha mas aban sei iha fali,” katak Vicente.
Nia salienta, Para atu iha plenariu pelumenus iha orden do dia, asuntu ruma kuandu laiha asuntu orden do dia la halo munitu sentidu de plenaria.
Tamba asuntu mak ba kodiku sivilnian ne’e, maibe ministra la iha atu defende pozisaun Governu ninian la halo sentidu atu iha nafatin.
Akontesimentu ne’e dehan katak, akontese bebeik ona iha parlamentu nasionál, maibe vice prezidenti ne’e dehan la akontese bebeik.
Maibe vice prezidenti PN ne’e mos dehan katak, Parlamentu Nasionál la depende ba totalmente ba Govevernu, maibe parlamentu mos iha prozetus rasik.
“Ha’u respeita ha’u nia maun alin sira FRETILIN, mas total mente verdade, maibe iha parte balu ne’ebé tenki iha konsiderasaun duni kuandu iha proposta ne’ebé mai husi Governu, mas ita mos iha ne’e iha prozetus parlamentu rasik, entaun iha relatotiu sobre viazen ka buat seluk, ne’e la’os ita dependenti total mente ba Governu,” katak Vicente.
Plenaria estra ordinaria Segunda-Feira (24/5) ne’ebé adia ba tersa-feira (25/5) ohin, tamba iha ajenda orden do dia ne’ebé debate konaba kodiku sivil maibe Ministra Justisa (MJ) Lusia Lobato sei iha rai liur hodi nune laiha plenaria nee. Xefi bankada FRETILIN, Aniceto Guterres konsidera Parlamentu Nasionál (PN) kiak ajenda, tamba hein membru governu la iha plenaria mos kansela.
“Dala ida tan parlamentu ida ne’e se ajenda iha dala ruma depende ba governu, tamba membru governu la iha hanesan ohin ne’e plenaria mos tenki kansela, ne’e lamentavel. Agora ita hare liu-liu situasaun iha parlamentu,” hateten Aniceto Guterres ba Jornalista sira iha konferensia imprensa iha salaun bankada FRETILIN.
Tamba ne’e nia parte la devia ho akontesimentu, tamba vice prezidenti Parlametu Nasionál Vicente Guterres mak kansela plenariu Segunda-Feira (24/5) horseik, ne’ebé la iha plenaria iha loron tomak.
“La mentavel, la devia akontese hanesan ne’e, tamba iha semana liu ba konferensia lideres bankadas deside tiha ona ajenda iha ne’e, mas ha’u hakarak dehan katak, Parlamentu ida ne’e kiak ho ajenda,” dehan Aniceto.
Nia mos dehan katak, ajenda ne’e buka ba mai la iha tamba ne’e konsege tau duni ajenda ida depois kansela, dehan Ministra Justisa ne’ebé la hamutuk ho deputadu sira koalia konaba debate jeneralidade konaba kodiku sivil, tamba sei hela iha rai liu ho kansela plenaria horseik.
Maibe Tuir lolos periodu antes orden do dia la’o nafatin to’o ona iha ajenda orden do dia nian ne’ebé la prontu mak foin kansela.
“La’os ohin plenaria tomak ne’e kansela tiha,” katak Aniceto.
Nia dehan katak, tuir lolos Parlamentu iha ona ajenda global antes sesu ne’e iha ona, FRETILIN mos husu parlamentu atu halo avaliasaun atu halo balansu.
Tamba to’o ona iha treseiru lezislativa mas parlamentu la iha avaliasaun.
“Lolos tinan ida tama sesaun legislativa ne’e halo saida balansu ne’e to’o iha ne’ebé tiha ona la iha,”dehan nia.
Xefi bankada FRETILIN hatutan, públiku no povu ne’ebé hili deputadu tuir iha parlamentu la hatene informasaun parlamentu halo saida.
Nune’e presizamente tenki halo avaliasaunantes de resesu normalmente hahu 15 de Juilu.
“Ajenda tuir lolos barak mas agora la iha ajenda, kiak ajenda ne’e tamba gestaun meza parlamentu AMP nian,” tenik Aniceto.
Ba lamentasoens Fretilin nian nnee Vice Prezidenti Parlamentu Nasionál Vicente Guterres hateten katak, prezidenti Parlamentu Nasionál mak husu kansela plenaria, tamba preriodu orden do dia lolos ne’e iha relatoriu konaba kodiku sivil maibe Ministra Justisa sei iha estranzeiru, tan ne’e mak ohin la iha plenaria.
“Ministra la iha ne’e atu diskuti relatoriu kona ba kodiku sivil, ne’ebé baze ba ita nia estrutura, tamba la iha ne’e mak kansela tiha mas aban sei iha fali,” katak Vicente.
Nia salienta, Para atu iha plenariu pelumenus iha orden do dia, asuntu ruma kuandu laiha asuntu orden do dia la halo munitu sentidu de plenaria.
Tamba asuntu mak ba kodiku sivilnian ne’e, maibe ministra la iha atu defende pozisaun Governu ninian la halo sentidu atu iha nafatin.
Akontesimentu ne’e dehan katak, akontese bebeik ona iha parlamentu nasionál, maibe vice prezidenti ne’e dehan la akontese bebeik.
Maibe vice prezidenti PN ne’e mos dehan katak, Parlamentu Nasionál la depende ba totalmente ba Govevernu, maibe parlamentu mos iha prozetus rasik.
“Ha’u respeita ha’u nia maun alin sira FRETILIN, mas total mente verdade, maibe iha parte balu ne’ebé tenki iha konsiderasaun duni kuandu iha proposta ne’ebé mai husi Governu, mas ita mos iha ne’e iha prozetus parlamentu rasik, entaun iha relatotiu sobre viazen ka buat seluk, ne’e la’os ita dependenti total mente ba Governu,” katak Vicente.
Alkatiri Kesar Leandro Ba MP
PD Konsidera Hanesan Lisaun
Eis Primeiru Ministru Mari Alkatiri ne’ebé kesar eis deputadu husi Partidu Sosial Demokratika (PSD) Leandro Isaac ba Ministeriu Públiku (MP), relasiona ho akuzasaun ba eis Primeiru Ministru iha Primeiru no segundo Governu konstitusional Mari Alkatiri ho José Ramos Horta Aktual Prezidenti Republika simu subornu husi nasaun Kuwait. Maibe bankada parlamentar Partidu Demokratiku (PD) konsidera hanesan Lisaun ida.
“Ida ne’e hanesan lisaun bo’ot ida katak se enkuando hanorin ita katak labele akuza ema arbiru mas ida los mos ha’u hanoin buat diak ida ne’ebé hanesan eis deputadu ida hatudu katak buat ne’ebé nia rona nia hare nia atu hasai ba públiku katak ne’e los, ha’u hanoin prosesu normal ida importante mak buat hotu-hotu ne’ebé que mea koalia konaba ita ka ba ema seluk sempre liu husi tribunal,”hateten xefi bankada parlamentar PD Adriano do Nacimento ba Jornalista Jornal Nacional Diário foin lalais ne’e iha Parlamentu Nasionál.
Tuir xefi bankada parlamentar PD ne’e katak, dalana ne’ebé diak liu mak ema hotu tenki rezolve kazu liu husi tribunal tamba ne’e buat diak.
“Ha’u hanoin dalan diak ita hotu-hotu rejolve liu husi tribunal buat diak la’os buat at,”dehan Adriano.
Nia mós espera katak buat ne’ebé edis deputadu Leandro Isaac hato’o se ne’e la tuir dalan,entaun klaru que tribunal sei deside, mas se ne’e tebes mós diak ne’ebé nia (Leandro red) koalia mós sei hatan iha tribuna.
“Ha’u espera katak se ida los nia iha dadus konkretu, entaun bele lori ba KAK atu bele kontinua ka buat ne’e la los eis Primeiru Ministru lori nia ba tribunal, ha’u hanoin iha ne’eba informasaun sei sai públiku sei hatene buat ne’e los ka lae,” katak Adriano.
Tamba ne’e xefi bankada Partidu Demokratiku ne’e konsidera katak, Eis Primeiru Ministru Mari Alkatiri atu hatudu buat ne’ebé los ka la los liu husi desizaun tribunal.
“Ha’u hanoin Dr Mari Alkatiri atu hatudu buat ida ne’e atu los kalae ne’e nia lori ba tribunal deside informasaun leandro nia los kalae ne’e tribunal mak deside,”tenik nia.
Entertantu xefi bankada parlamentar Partidu Unidade Nasional (PUN) Fernanda Mequita Borges hateten katak, kazu ne’ebé iha faktus bele hatama iha Prokurador Geral Repúblika (PGR) atu investiga lolos.
“Ita nia rai nune’e kazu ne’ebé mosu ih faktus bele hatama ba iha prokurador Jeral da republika, ne’e labele taka hatama ba mak PGR investiga los ka la los,” dehan Borges.
Nia mós hatutan katak, iha alegasoens ka faktus hatama ba PGR hodi investiga, maibe tenki ho faktus ne’ebé iha labele koalia deit.
“Eis deputadu Akuza ema tenki iha prova, se nia hare halo korupsaun nia bele hato’o, maibe koalia deit mós labele tenki fó faktus,”katak Borges.
Nune’e mós deputadu husi bankada CNRT Aderito Hugo da Costa afirma katak, deskonfia ne’e bele halo qual quer sidadun sira ne’e bele halo ba ema satan autoridade públiku hanesan Primeru Ministru ka Prezidenti Repúblika, tamba sira nia kargu ne’e kargu públiku.
“Ita hein katak prosesu ba ita hare to’o mekanuismu legal ne’ebé iha instituisaun ne’ebé kompetetente hanesan Ministeriu Públiku ne’ebé Dr. Mari Alkatiri lori ba keisa, ita hein to’o sira atu halo prosesa,”katak Hugo.
Nia salienta katak, se prontu atu kaer kargu públiku, prontu atu hetan deskonfia bele mós to’o kondenasaun ne’ebé que sidadauk fó tamba kargu ne’e kargu púbiku, konsekuensia ba kargu públiku ne’e.
Tamba konstituisaun mós preve katak sidadaun iha direiru atu hatene informasaun lolos iha funsaun públiku ne’e, tamba ne’e sidadaun bele halo deskonfiansa.
“Ita hein mak instituisaun kompetensiua atu halo servisu, proseso ba buat sira ne’e para ita hodi bele hare lia los mak ida ne’ebé,”tenik Hugo.
Eis Primeiru Ministru Mari Alkatiri ne’ebé kesar eis deputadu husi Partidu Sosial Demokratika (PSD) Leandro Isaac ba Ministeriu Públiku (MP), relasiona ho akuzasaun ba eis Primeiru Ministru iha Primeiru no segundo Governu konstitusional Mari Alkatiri ho José Ramos Horta Aktual Prezidenti Republika simu subornu husi nasaun Kuwait. Maibe bankada parlamentar Partidu Demokratiku (PD) konsidera hanesan Lisaun ida.
“Ida ne’e hanesan lisaun bo’ot ida katak se enkuando hanorin ita katak labele akuza ema arbiru mas ida los mos ha’u hanoin buat diak ida ne’ebé hanesan eis deputadu ida hatudu katak buat ne’ebé nia rona nia hare nia atu hasai ba públiku katak ne’e los, ha’u hanoin prosesu normal ida importante mak buat hotu-hotu ne’ebé que mea koalia konaba ita ka ba ema seluk sempre liu husi tribunal,”hateten xefi bankada parlamentar PD Adriano do Nacimento ba Jornalista Jornal Nacional Diário foin lalais ne’e iha Parlamentu Nasionál.
Tuir xefi bankada parlamentar PD ne’e katak, dalana ne’ebé diak liu mak ema hotu tenki rezolve kazu liu husi tribunal tamba ne’e buat diak.
“Ha’u hanoin dalan diak ita hotu-hotu rejolve liu husi tribunal buat diak la’os buat at,”dehan Adriano.
Nia mós espera katak buat ne’ebé edis deputadu Leandro Isaac hato’o se ne’e la tuir dalan,entaun klaru que tribunal sei deside, mas se ne’e tebes mós diak ne’ebé nia (Leandro red) koalia mós sei hatan iha tribuna.
“Ha’u espera katak se ida los nia iha dadus konkretu, entaun bele lori ba KAK atu bele kontinua ka buat ne’e la los eis Primeiru Ministru lori nia ba tribunal, ha’u hanoin iha ne’eba informasaun sei sai públiku sei hatene buat ne’e los ka lae,” katak Adriano.
Tamba ne’e xefi bankada Partidu Demokratiku ne’e konsidera katak, Eis Primeiru Ministru Mari Alkatiri atu hatudu buat ne’ebé los ka la los liu husi desizaun tribunal.
“Ha’u hanoin Dr Mari Alkatiri atu hatudu buat ida ne’e atu los kalae ne’e nia lori ba tribunal deside informasaun leandro nia los kalae ne’e tribunal mak deside,”tenik nia.
Entertantu xefi bankada parlamentar Partidu Unidade Nasional (PUN) Fernanda Mequita Borges hateten katak, kazu ne’ebé iha faktus bele hatama iha Prokurador Geral Repúblika (PGR) atu investiga lolos.
“Ita nia rai nune’e kazu ne’ebé mosu ih faktus bele hatama ba iha prokurador Jeral da republika, ne’e labele taka hatama ba mak PGR investiga los ka la los,” dehan Borges.
Nia mós hatutan katak, iha alegasoens ka faktus hatama ba PGR hodi investiga, maibe tenki ho faktus ne’ebé iha labele koalia deit.
“Eis deputadu Akuza ema tenki iha prova, se nia hare halo korupsaun nia bele hato’o, maibe koalia deit mós labele tenki fó faktus,”katak Borges.
Nune’e mós deputadu husi bankada CNRT Aderito Hugo da Costa afirma katak, deskonfia ne’e bele halo qual quer sidadun sira ne’e bele halo ba ema satan autoridade públiku hanesan Primeru Ministru ka Prezidenti Repúblika, tamba sira nia kargu ne’e kargu públiku.
“Ita hein katak prosesu ba ita hare to’o mekanuismu legal ne’ebé iha instituisaun ne’ebé kompetetente hanesan Ministeriu Públiku ne’ebé Dr. Mari Alkatiri lori ba keisa, ita hein to’o sira atu halo prosesa,”katak Hugo.
Nia salienta katak, se prontu atu kaer kargu públiku, prontu atu hetan deskonfia bele mós to’o kondenasaun ne’ebé que sidadauk fó tamba kargu ne’e kargu púbiku, konsekuensia ba kargu públiku ne’e.
Tamba konstituisaun mós preve katak sidadaun iha direiru atu hatene informasaun lolos iha funsaun públiku ne’e, tamba ne’e sidadaun bele halo deskonfiansa.
“Ita hein mak instituisaun kompetensiua atu halo servisu, proseso ba buat sira ne’e para ita hodi bele hare lia los mak ida ne’ebé,”tenik Hugo.
Hasai Osan US$ 502 Millaun
Tilman: “Governu Tenki Justifika”
Prezidenti komisau C Parlamentu Nasionál (PN) ne’ebé trata asuntu Ekonomia, Finansa, i Anti Korupsaun, Manuel Tilman hateten katak, Governu agora hakarak hasae liu Osan 3% fundu minarai husi US$ 502 milaun ba US$ 811 milaun govenu tenki justifika.
Manuel Tilman ba Jornalista Jornal Nacional Diário iha Parlamentu Nasionál Sesta-Feira (11/6) wainhira hatan konaba Orsamentu Retifikativu Tinan 2010 nian.
Xefi Komisaun C ne’e informa katak, osan ne’ebé atu husu liu ne’e Millaun 178, osan ne’ebé parlamentu aprova tinan liu ba milaun 680 hanesan ne’e.
Maibe nia dehan, se karik parlamento aprova osamentu millaun 178 ne’e, nune’e mós orsamentu ne’e se sae ba miliaun 837 hanesan ne’e mak atu orsamentu ratifikativu tinan 2010 ne’e.
“Governu agora hakarak hasae liu 3% husi milaun 502 ba millaun 811 ne’e lei fundu minarai nian artigu 9 dehan Governu wainhira hakarak hasae liu 3% tenki justifika interesse jerasaun futuru nian longu prazu ho buat ida naran retornu, katak ita hasae agora milaun 311 tinan 10 mai ne’e nia retornu ne’e hira ida ne’e tenki kalkula, karta maine la dehan buat ne’e ida,” dehan Tilman
.
Nia dehan, karik Governu mai dehan agora presiza milaun 300 halo Porto de Suai Porto de Betano, entaun bele hasai.
Maibe hasai US$ 800 millaun para atu halo buat seluk han hemu nian, hola batar ka hola produtu lokal ne’ebé lahan dodok, entau labele.
“Agora Governu bele justifika pelumenus ida be Pakote Dezenvolvimento Desentralizasaun, se prjetu sira be ki’ik dehan katak menus de 240 ne’eba ba kraik atu hadia povu nia vida buat ida naran retornu, osan funa ne’ebé que tama fila fali mai liu tinan 10 ne’e mak povu iha suku laran moris diak se karta ida mai hanesan ne’e bele aprova, mas aprova millaun 31, la’os atu aprova millaun 300,” katak prezidenti komisaun C.
Nia saleinta katak, Governu sei iha tempo para atu justifika, parlamentu, to’o loron 21 Junhu Segunda-Feira semana oin, Primeiru Ministru ne’ebé sei ba ihaparlamentu ho governu tomak atu justifika razaun saida mak lori Governu atu hala’o orsamentu ratifikativu.
“Primeiru Ministru rasik mak sei mai iha parlamentu atu justifika tamba saida mak hakarak hasai osan liu 3% ne’e,”dehan Tilman.
Wainhira hatan konaba osan mina rai ne’ebé Governu hakarak atu foti liu 3% ne’e iha dalan, Manuel Tilman hatete, dala iha bele foti liu, maibe Primeiru Ministru tenki mai justifika lolos.
“Iha dalan para atu bele foti liu 3%, Primeiru Ministru sei justifika lolos katak osan ida be atu foti liu 3% atu investe ba gerasaun futuru mai ne’e ba ita nia diak i futuru mai ne’e parlamentu bele aprova” nia dehan.
Prezidenti komisau C Parlamentu Nasionál (PN) ne’ebé trata asuntu Ekonomia, Finansa, i Anti Korupsaun, Manuel Tilman hateten katak, Governu agora hakarak hasae liu Osan 3% fundu minarai husi US$ 502 milaun ba US$ 811 milaun govenu tenki justifika.
Manuel Tilman ba Jornalista Jornal Nacional Diário iha Parlamentu Nasionál Sesta-Feira (11/6) wainhira hatan konaba Orsamentu Retifikativu Tinan 2010 nian.
Xefi Komisaun C ne’e informa katak, osan ne’ebé atu husu liu ne’e Millaun 178, osan ne’ebé parlamentu aprova tinan liu ba milaun 680 hanesan ne’e.
Maibe nia dehan, se karik parlamento aprova osamentu millaun 178 ne’e, nune’e mós orsamentu ne’e se sae ba miliaun 837 hanesan ne’e mak atu orsamentu ratifikativu tinan 2010 ne’e.
“Governu agora hakarak hasae liu 3% husi milaun 502 ba millaun 811 ne’e lei fundu minarai nian artigu 9 dehan Governu wainhira hakarak hasae liu 3% tenki justifika interesse jerasaun futuru nian longu prazu ho buat ida naran retornu, katak ita hasae agora milaun 311 tinan 10 mai ne’e nia retornu ne’e hira ida ne’e tenki kalkula, karta maine la dehan buat ne’e ida,” dehan Tilman
.
Nia dehan, karik Governu mai dehan agora presiza milaun 300 halo Porto de Suai Porto de Betano, entaun bele hasai.
Maibe hasai US$ 800 millaun para atu halo buat seluk han hemu nian, hola batar ka hola produtu lokal ne’ebé lahan dodok, entau labele.
“Agora Governu bele justifika pelumenus ida be Pakote Dezenvolvimento Desentralizasaun, se prjetu sira be ki’ik dehan katak menus de 240 ne’eba ba kraik atu hadia povu nia vida buat ida naran retornu, osan funa ne’ebé que tama fila fali mai liu tinan 10 ne’e mak povu iha suku laran moris diak se karta ida mai hanesan ne’e bele aprova, mas aprova millaun 31, la’os atu aprova millaun 300,” katak prezidenti komisaun C.
Nia saleinta katak, Governu sei iha tempo para atu justifika, parlamentu, to’o loron 21 Junhu Segunda-Feira semana oin, Primeiru Ministru ne’ebé sei ba ihaparlamentu ho governu tomak atu justifika razaun saida mak lori Governu atu hala’o orsamentu ratifikativu.
“Primeiru Ministru rasik mak sei mai iha parlamentu atu justifika tamba saida mak hakarak hasai osan liu 3% ne’e,”dehan Tilman.
Wainhira hatan konaba osan mina rai ne’ebé Governu hakarak atu foti liu 3% ne’e iha dalan, Manuel Tilman hatete, dala iha bele foti liu, maibe Primeiru Ministru tenki mai justifika lolos.
“Iha dalan para atu bele foti liu 3%, Primeiru Ministru sei justifika lolos katak osan ida be atu foti liu 3% atu investe ba gerasaun futuru mai ne’e ba ita nia diak i futuru mai ne’e parlamentu bele aprova” nia dehan.
FRETILIN Eziji Governu
Hapara Konstrusaun Porto Provizoriu
Bankada Parlamentar FRETILIN eziji Ministeriu Defeza no Seguransa atu hapara konstrusaun Porto ba Ró naval FALINTIL-Forsa Defeza Timor Leste (F-FDTL) ne’ebe halo ho provizoriu deit maibe kustu US$ 7 miloens nee gasta deit osan.
“Ami hanoin katak porto temporariu ne’ebe hari’i karik iha fulan tolu fulan há’at nia laran, enves halo porto temporariu nusa mak la halo pemanete ne’ebe gasta 14 miloens,maibe la presiza ona 7 miloens ba provezoriu.Tamba ne’e ami hakarak halo kontensaun husu para ida n e’e gasta dala ida deit, ami la’os hatete la aseita ho konstrusaun Porto, ami aseita ho konstrusaun Porto permanente,” hatete deputadu FRETILIN Arsenio Paixão Bano ba Jornalista Jornal Nacional Diário iha salaun Bankada FRETILIN Segunda-Feira (14/6).
Tamba ne Arsenio Bano Hatuntan, se hasai osan ne’e mais de 3% fundu minarai nian ona, la presiza halo ona Porto provezoriu entaun ba ona 14 miloens, ne’e bele tabung 7 milones.
Nia salienta katak, se wainhira Governu hakarak halo nafatin Porto temporariu ba Ró rua ne’ebe mai husi Cina no rua husi Portugal,bankada parlamentu sei levanta nafatin kazu.
“Ami sei levanta kazu i sei kolalia makas kazu ne’e iha plenaria i ami sei hatete katak lolos kompaiña ne’e rasik la presiza hetan kontratu ne’e. ami estuda buka informasaun, se mak involve iha kompainha ida ne’e,”dehan Bano.
Aleinde ne’e deputadu Arsenio Paixão Bano mós hatete, Misteriu Defeza i Serguransa nia ezekusaun iha premeira trimestral la to’o 25%, no osan ne’ebe hasai 16% deit, nia ezekusaun obrigasaun 7% deit ne’e ministeriu defeza i seguransa ne’e total tomak inklui F-FDTL no PNTL.
Nia informa katak, Aumentu ne’ebe mak Ministeriu husi US$ 555 milons, 150 milloens ne’e ba defeza ninian no restu ba seguransa, mas ba defeza ninian bo’ot liu mak.Orsamentu ne’ebe husu atu halo Porto temporariu ba Ró rua inkliu ró rua husi portuigal ninian iha hera.
“deputadus FRETILIN nain tolu iha problema ho hari’i Porto Provezoria ba ró rua ne’e kuandu ami halo deklarasaun semana kotuk konaba asuntu ida ne’e sekretariu estadu defeza julio tomas pinto hateten dehan bankada FRETILIN la lé planu estrategiku ba defeza nian ba 2020, nia sala tamba Vizaun 2020 ba forsa ninian la koalia kona ba hari’i porto temporariu ho kusto 7100 miloens,” dehan Bano.
Nia dehan, se la’o tuir planu vizau 2020 ne’e la iha Porto provezoriu, nia mós hatete dehan atu harti’i porto permanente ne’e presiza 14 miloens, se presiza entaun gasta liu ona se gasta 7 moliens ba Porto temporariu.
“Ne’e kestaun ida ami ke ami hateten planu 2020 iha mas la tuir ida ne’e i halo desizoens naran deit,”katak Deputadu ne’e.
Atu fo kntratu ida ba kompaiña ne’ebe ami hare momos kompaiña ne’e bele iha problema, tamba hetan ona kontratu mas to’o agora Porto provezoriu seidauk hari’i.
Tamba ne’e FRETILIN hakarak Governu termina kontratu ho kompaiña LIFE C Engineri CO, tamba la liu tender, la iha estudu viabilidade ba Porto provezoriu.
“Desizoens Konselho Ministru la bazeia atu fó ba kompaiña LiFE C Engineri CO, ne’e la iha bekap estudu ida , sira fiar deit mak eis asesora ida ne’ebe mak uluk servisu iha Ministeriu Finansas,”dehan nia.
Tuir deputadu Arsenio katak, ezekusaun iha servisu balu oiha defeze segur
ansa la forte, hanesan Unidade Maritima la forte, servisu seluk hanesan seguransa ba Intelegensia nasional ezekusaun mós la forte, maibe husu osan, atu aumenta osan ba halo saida, kapasidade ezekusaun la iha.
“Ami hakarak povu hatene husu osan aumenta osan, maibe tenki iha responsabilidade, osan balu seguransa husu atu sossa solar panel sira ne’e ba posto sira ne’ebe tina rua liu ba aprova tiha ona osan balu, maibe agora husu verba nafatin,”tenik Arsenio.
Bankada Parlamentar FRETILIN eziji Ministeriu Defeza no Seguransa atu hapara konstrusaun Porto ba Ró naval FALINTIL-Forsa Defeza Timor Leste (F-FDTL) ne’ebe halo ho provizoriu deit maibe kustu US$ 7 miloens nee gasta deit osan.
“Ami hanoin katak porto temporariu ne’ebe hari’i karik iha fulan tolu fulan há’at nia laran, enves halo porto temporariu nusa mak la halo pemanete ne’ebe gasta 14 miloens,maibe la presiza ona 7 miloens ba provezoriu.Tamba ne’e ami hakarak halo kontensaun husu para ida n e’e gasta dala ida deit, ami la’os hatete la aseita ho konstrusaun Porto, ami aseita ho konstrusaun Porto permanente,” hatete deputadu FRETILIN Arsenio Paixão Bano ba Jornalista Jornal Nacional Diário iha salaun Bankada FRETILIN Segunda-Feira (14/6).
Tamba ne Arsenio Bano Hatuntan, se hasai osan ne’e mais de 3% fundu minarai nian ona, la presiza halo ona Porto provezoriu entaun ba ona 14 miloens, ne’e bele tabung 7 milones.
Nia salienta katak, se wainhira Governu hakarak halo nafatin Porto temporariu ba Ró rua ne’ebe mai husi Cina no rua husi Portugal,bankada parlamentu sei levanta nafatin kazu.
“Ami sei levanta kazu i sei kolalia makas kazu ne’e iha plenaria i ami sei hatete katak lolos kompaiña ne’e rasik la presiza hetan kontratu ne’e. ami estuda buka informasaun, se mak involve iha kompainha ida ne’e,”dehan Bano.
Aleinde ne’e deputadu Arsenio Paixão Bano mós hatete, Misteriu Defeza i Serguransa nia ezekusaun iha premeira trimestral la to’o 25%, no osan ne’ebe hasai 16% deit, nia ezekusaun obrigasaun 7% deit ne’e ministeriu defeza i seguransa ne’e total tomak inklui F-FDTL no PNTL.
Nia informa katak, Aumentu ne’ebe mak Ministeriu husi US$ 555 milons, 150 milloens ne’e ba defeza ninian no restu ba seguransa, mas ba defeza ninian bo’ot liu mak.Orsamentu ne’ebe husu atu halo Porto temporariu ba Ró rua inkliu ró rua husi portuigal ninian iha hera.
“deputadus FRETILIN nain tolu iha problema ho hari’i Porto Provezoria ba ró rua ne’e kuandu ami halo deklarasaun semana kotuk konaba asuntu ida ne’e sekretariu estadu defeza julio tomas pinto hateten dehan bankada FRETILIN la lé planu estrategiku ba defeza nian ba 2020, nia sala tamba Vizaun 2020 ba forsa ninian la koalia kona ba hari’i porto temporariu ho kusto 7100 miloens,” dehan Bano.
Nia dehan, se la’o tuir planu vizau 2020 ne’e la iha Porto provezoriu, nia mós hatete dehan atu harti’i porto permanente ne’e presiza 14 miloens, se presiza entaun gasta liu ona se gasta 7 moliens ba Porto temporariu.
“Ne’e kestaun ida ami ke ami hateten planu 2020 iha mas la tuir ida ne’e i halo desizoens naran deit,”katak Deputadu ne’e.
Atu fo kntratu ida ba kompaiña ne’ebe ami hare momos kompaiña ne’e bele iha problema, tamba hetan ona kontratu mas to’o agora Porto provezoriu seidauk hari’i.
Tamba ne’e FRETILIN hakarak Governu termina kontratu ho kompaiña LIFE C Engineri CO, tamba la liu tender, la iha estudu viabilidade ba Porto provezoriu.
“Desizoens Konselho Ministru la bazeia atu fó ba kompaiña LiFE C Engineri CO, ne’e la iha bekap estudu ida , sira fiar deit mak eis asesora ida ne’ebe mak uluk servisu iha Ministeriu Finansas,”dehan nia.
Tuir deputadu Arsenio katak, ezekusaun iha servisu balu oiha defeze segur
ansa la forte, hanesan Unidade Maritima la forte, servisu seluk hanesan seguransa ba Intelegensia nasional ezekusaun mós la forte, maibe husu osan, atu aumenta osan ba halo saida, kapasidade ezekusaun la iha.
“Ami hakarak povu hatene husu osan aumenta osan, maibe tenki iha responsabilidade, osan balu seguransa husu atu sossa solar panel sira ne’e ba posto sira ne’ebe tina rua liu ba aprova tiha ona osan balu, maibe agora husu verba nafatin,”tenik Arsenio.
Fernanda Borges Sai Prezidenti GOPAC
Aderito de Jesus: “KAK Hein Asaun Konkreto”
Parlamento Nasional Timor Leste Segunda (14/6) horseik Ofisial mente lansa subdivisaun husi Global Organizatio of Parlamentariansa Against Corruption (GOPAC), ne’ebe hili deputada Fernanda Borges sai Prezindenti GOPAC.
Presensa GOPAC nee atu haree kodiku de konduta no imunidades deputadu sira iha areia anti korupsaun.
Komisariu Komisaun Anti Korupsaun Aderito De Jesus hatete katak inisiativa Parlamentu hodi kria GOPAC nee diak. Tan nee nia parte hein asaun konkretu husi GOPAC konaba oinsa atu kombate korupsaun iha Timor Leste.
Iha lansamento ne’e membru GOPAC hili deputada Frenanda Borges sai Prezidenti GOPAC no Vice Mak deputada Cipriana Pereira no Sekretariu mak Deputadu Aderito Hugo da Costa no tezoreiru mak deputada Teresa Carvaho.
Tamba ne’e deputada Fernanda Borges hateten katak, deputadus membru GOPAC hili meza GOPAC ninian ne’ebe, nia parte sai prezindenti liu husi Votasaun,nia parte mós orguilhu teb-tebes simu pozisaun.
Ekipa ne’ebe sira hili hau hanoin kapas deputada Cipriana Pereira hanesan Vice , deputadu Aderito Hugo hanesan sekretariu no deputada Terese sai tezoreira ba Gopac.
“Ami nia kna’ar atu kontinua servisu luta hasoru korpsaun atu hare legislasaun ne’ebe parlamentu tenki halo hodi implementa konvensaun anti korupsaun nomos atu hare kodiku de konduta nomos imunidades deputadus sira nian iha areia anti korupsaun ninian,”dehan Borges.
Nia mós espera katak, ho GOPAC bele estabele lalais rede Anti Korupsaun ne’ebe importante atu bele iha fasilidade hotu ba luta hasoru korupsaun.
“Ami espera katak ho GOPAC bele estabele lalais rede anti korupsaun ninian, media importante teb-tebes, NGO nasionais no Internasionais no mos halo ligasaun ho instituisaun internasionais ne’ebe fo apoiu barak iha areia ida ne’e atu nune’e Timor Leste bele iha fasilidades hotu-hotu atu luta hasoru hasoru korupsaun,”nia dehan.
Borges salienta, Atu ajuda komisariu KAK hetan tulun ne’ebe presiza iha Gopac nia kna’ar hanesan deputadu no atu eziji katak instituisaun hotu-hotu husi deputadus nia servisu iha areia fiskalizasaun halo tuir prinsipiu sira ne’e atu nune’e korupsaun labele buras iha Timor Leste.
Nia dehan katak, GOPAC iha atu tulun no fo lian ba problemas no KAK mak sei Investiga no haruk prosesu ba iha Prokurador Geral Da Repúblika.
“KAK importante tebes-tebes, KAK mak sei investiga no haruka prosesu ba iha Prokurador Geral da Repúblika, ami simplesmente atu tulun lei ne’ebe iha fo lian ba problemas ne’ebe mosu iha ita nia rai laran fo sai ba povu saida mak ita presiza halo i koalia ho governu atu nune’e governu bele inisiativas ne’ebe sira tuir lolos tenki halo tuir konvensaun anti korupsaun ne’ebe estadu Timor Leste asina tiha ona i tenki halo tuir,”katak nia.
Entertantu Komisariu Komisaun Anti Korupsaun (KAK) Aderito de Jesus afirma katak, kombate korupsaun ne’e tenki halo iha front hotu-hotu i nia parte apresia ho parlamentu ne’ebe avansa ho pasu Grupo parlamentar konaba anti Korupsaun .
“Hau hatete iha hau diskursu iha parlamento, ne’ebe hau apresia tebes tamba parlamentu nasional avansa ho pasu ida, ne’ebe forma grupo parlamentar konaba anti korupsaun ne’ebe mak sira bele involve deputadus sira ne’ebe oras ne’e hala’o kna’ar”
Nia dehan, husi parlamentu sira lansa ne’ebe haree konaba Grupo parlamentar kontra korupsaun ne’ebe mak involve la’os parlamentu efetivu deit, maibe eis deputadus mós bele sai hanesan membru grupo ne’e.
“Hau hanoin inisiativa diak ida hanesan hau hatete ona desde inisio kedan luta kontra korupsaun ne’e bele halo iha linha no entidades hotu-hotu bele involve, ita apresia inisiativa ne’e serteza tan hein sira nia asaun konkreto ruma ne’ebe mak ami mós sei halo kolaborasaun ho grupo parlamentar rasik,” katak Aderito.
Parlamento Nasional Timor Leste Segunda (14/6) horseik Ofisial mente lansa subdivisaun husi Global Organizatio of Parlamentariansa Against Corruption (GOPAC), ne’ebe hili deputada Fernanda Borges sai Prezindenti GOPAC.
Presensa GOPAC nee atu haree kodiku de konduta no imunidades deputadu sira iha areia anti korupsaun.
Komisariu Komisaun Anti Korupsaun Aderito De Jesus hatete katak inisiativa Parlamentu hodi kria GOPAC nee diak. Tan nee nia parte hein asaun konkretu husi GOPAC konaba oinsa atu kombate korupsaun iha Timor Leste.
Iha lansamento ne’e membru GOPAC hili deputada Frenanda Borges sai Prezidenti GOPAC no Vice Mak deputada Cipriana Pereira no Sekretariu mak Deputadu Aderito Hugo da Costa no tezoreiru mak deputada Teresa Carvaho.
Tamba ne’e deputada Fernanda Borges hateten katak, deputadus membru GOPAC hili meza GOPAC ninian ne’ebe, nia parte sai prezindenti liu husi Votasaun,nia parte mós orguilhu teb-tebes simu pozisaun.
Ekipa ne’ebe sira hili hau hanoin kapas deputada Cipriana Pereira hanesan Vice , deputadu Aderito Hugo hanesan sekretariu no deputada Terese sai tezoreira ba Gopac.
“Ami nia kna’ar atu kontinua servisu luta hasoru korpsaun atu hare legislasaun ne’ebe parlamentu tenki halo hodi implementa konvensaun anti korupsaun nomos atu hare kodiku de konduta nomos imunidades deputadus sira nian iha areia anti korupsaun ninian,”dehan Borges.
Nia mós espera katak, ho GOPAC bele estabele lalais rede Anti Korupsaun ne’ebe importante atu bele iha fasilidade hotu ba luta hasoru korupsaun.
“Ami espera katak ho GOPAC bele estabele lalais rede anti korupsaun ninian, media importante teb-tebes, NGO nasionais no Internasionais no mos halo ligasaun ho instituisaun internasionais ne’ebe fo apoiu barak iha areia ida ne’e atu nune’e Timor Leste bele iha fasilidades hotu-hotu atu luta hasoru hasoru korupsaun,”nia dehan.
Borges salienta, Atu ajuda komisariu KAK hetan tulun ne’ebe presiza iha Gopac nia kna’ar hanesan deputadu no atu eziji katak instituisaun hotu-hotu husi deputadus nia servisu iha areia fiskalizasaun halo tuir prinsipiu sira ne’e atu nune’e korupsaun labele buras iha Timor Leste.
Nia dehan katak, GOPAC iha atu tulun no fo lian ba problemas no KAK mak sei Investiga no haruk prosesu ba iha Prokurador Geral Da Repúblika.
“KAK importante tebes-tebes, KAK mak sei investiga no haruka prosesu ba iha Prokurador Geral da Repúblika, ami simplesmente atu tulun lei ne’ebe iha fo lian ba problemas ne’ebe mosu iha ita nia rai laran fo sai ba povu saida mak ita presiza halo i koalia ho governu atu nune’e governu bele inisiativas ne’ebe sira tuir lolos tenki halo tuir konvensaun anti korupsaun ne’ebe estadu Timor Leste asina tiha ona i tenki halo tuir,”katak nia.
Entertantu Komisariu Komisaun Anti Korupsaun (KAK) Aderito de Jesus afirma katak, kombate korupsaun ne’e tenki halo iha front hotu-hotu i nia parte apresia ho parlamentu ne’ebe avansa ho pasu Grupo parlamentar konaba anti Korupsaun .
“Hau hatete iha hau diskursu iha parlamento, ne’ebe hau apresia tebes tamba parlamentu nasional avansa ho pasu ida, ne’ebe forma grupo parlamentar konaba anti korupsaun ne’ebe mak sira bele involve deputadus sira ne’ebe oras ne’e hala’o kna’ar”
Nia dehan, husi parlamentu sira lansa ne’ebe haree konaba Grupo parlamentar kontra korupsaun ne’ebe mak involve la’os parlamentu efetivu deit, maibe eis deputadus mós bele sai hanesan membru grupo ne’e.
“Hau hanoin inisiativa diak ida hanesan hau hatete ona desde inisio kedan luta kontra korupsaun ne’e bele halo iha linha no entidades hotu-hotu bele involve, ita apresia inisiativa ne’e serteza tan hein sira nia asaun konkreto ruma ne’ebe mak ami mós sei halo kolaborasaun ho grupo parlamentar rasik,” katak Aderito.
Populasaun Uma Kain 200 Konsumu Bé Mota
Deputadu husi bankada Parlamertar FRETILIN Francisco Jeronimo hateten katak, populasaun Uma kain besik atus rua (200) resin iha Gisu liu-liu aldeia Kaikasavou ho Mauhunu Sub-distritu Maubara, Liquisa konsumi Bé mota, tamba dezastre ne’ebe mosu iha tinan rua liu halo kanal Bé sira kotu hotu.
Francisco Jeronimo hato’o kestaun ne’e ba Jornalista Jornal Nacional Diário Kuarta-Feira (11/5) iha parlamentu Nasionál.
Deputade ne’e deklara katak, durante ne’e iha aldeira ra ne’e presiza tebes Bé mos , tamba durante ne’e populasaun iha ne’eba konsumi deit Bé mota, wainhira mota bo’ot tun populasaun ba ke’e Bé hodi hemu.
“Ita imagina se Bé ne’e mos diak, se la mos halo nusa mak sira bele rezolve problema saude sira, ha’u hanoin moras bele mosu oi-oin tan aban bain rua bai loron sira tenki la’o do’ok hodi ba buka Bé, ida ne’e mak situasaun real ne’ebé populasaun iha gisu infrenta,” katak deputadu Jeronimo.
Iha sorin seluk Prezidenti Komisaun G ne’ebé trata ba asuntu Infra-strutura i Ekipamentu Sosial Pedro da Costa rekoiñese katak, Bé mos ne’e falta iha fatin ne’ebé deit, tamba keisa mai husi fatin hotu-hotu, maibe iha Kapital Dili laran deit bairo balu ladauk hetan Bé mos.
Nune’e Bé mos ne’ebé falta iha fatin sira ne’e tamba kanu sira husi fontinariu ne’ebé arebentadu hotu nomos mota bomba sira tun ba rai okos nakfera hotu.
“Bé mos ne’e problema ida komplikadu teb-tebes, ami hanesan tilun matan povu nia ami sempre hato’o ba Governu atu atende nesesidade sira ne’e,”dehan Pedro.
Tuir komisaun G nia hare katak, Governu mos iha limitasaun, tamba natureza mai estraga ne’e la’os estraga ida ka rua deit, maibe mai estraga ne’e sanulu ka rua nulu hanesan ne’e, tamba ne’e Governu labele atende dala ida, maibe atende fatin depois ba fatin sira seluk.
Preokupasaun Bé mos ne’ebé dehan ne’e hotu-hotu nian, tamba tuir ninia prosedimentu ne’ebé iha.
“Ita hakarak Bé mos ne’e hotu-hotu hetan, maibe kondisaun natureza, mota mos tun estraga hotu Bé matan no kanalizasaun ne’ebé ita tau bobot ne’e sira arebenta hotu. Tamba ne’e presiza tempo atu hadia i rekoipera fali sasan sira ne’e,” hatete Pedro.
Nune’e iha distritu Liquisa liu ba aldeia sira ne’ebé la iha Bé mos komisaun G sei rekomda ba Governu liu-liu Sekretariu Estadu Eletrisidade Agua i Urbanizasaun atu hare i fó prioridade ba fatin hira ne’e.
“Ami rekomenda liu-liu ba Sekretario Estadu Eletrisidade Agua i Urbanizasaun, eziji ba sira pelumenus fo mos perioridade Distritu Liquisa liu-liu suku ne’ebé falta Bé mos,” tenik nia
Francisco Jeronimo hato’o kestaun ne’e ba Jornalista Jornal Nacional Diário Kuarta-Feira (11/5) iha parlamentu Nasionál.
Deputade ne’e deklara katak, durante ne’e iha aldeira ra ne’e presiza tebes Bé mos , tamba durante ne’e populasaun iha ne’eba konsumi deit Bé mota, wainhira mota bo’ot tun populasaun ba ke’e Bé hodi hemu.
“Ita imagina se Bé ne’e mos diak, se la mos halo nusa mak sira bele rezolve problema saude sira, ha’u hanoin moras bele mosu oi-oin tan aban bain rua bai loron sira tenki la’o do’ok hodi ba buka Bé, ida ne’e mak situasaun real ne’ebé populasaun iha gisu infrenta,” katak deputadu Jeronimo.
Iha sorin seluk Prezidenti Komisaun G ne’ebé trata ba asuntu Infra-strutura i Ekipamentu Sosial Pedro da Costa rekoiñese katak, Bé mos ne’e falta iha fatin ne’ebé deit, tamba keisa mai husi fatin hotu-hotu, maibe iha Kapital Dili laran deit bairo balu ladauk hetan Bé mos.
Nune’e Bé mos ne’ebé falta iha fatin sira ne’e tamba kanu sira husi fontinariu ne’ebé arebentadu hotu nomos mota bomba sira tun ba rai okos nakfera hotu.
“Bé mos ne’e problema ida komplikadu teb-tebes, ami hanesan tilun matan povu nia ami sempre hato’o ba Governu atu atende nesesidade sira ne’e,”dehan Pedro.
Tuir komisaun G nia hare katak, Governu mos iha limitasaun, tamba natureza mai estraga ne’e la’os estraga ida ka rua deit, maibe mai estraga ne’e sanulu ka rua nulu hanesan ne’e, tamba ne’e Governu labele atende dala ida, maibe atende fatin depois ba fatin sira seluk.
Preokupasaun Bé mos ne’ebé dehan ne’e hotu-hotu nian, tamba tuir ninia prosedimentu ne’ebé iha.
“Ita hakarak Bé mos ne’e hotu-hotu hetan, maibe kondisaun natureza, mota mos tun estraga hotu Bé matan no kanalizasaun ne’ebé ita tau bobot ne’e sira arebenta hotu. Tamba ne’e presiza tempo atu hadia i rekoipera fali sasan sira ne’e,” hatete Pedro.
Nune’e iha distritu Liquisa liu ba aldeia sira ne’ebé la iha Bé mos komisaun G sei rekomda ba Governu liu-liu Sekretariu Estadu Eletrisidade Agua i Urbanizasaun atu hare i fó prioridade ba fatin hira ne’e.
“Ami rekomenda liu-liu ba Sekretario Estadu Eletrisidade Agua i Urbanizasaun, eziji ba sira pelumenus fo mos perioridade Distritu Liquisa liu-liu suku ne’ebé falta Bé mos,” tenik nia
Funsionariu MAFP Uza Kareta Estadu Ba Aktividade Partidu
Reprezentante povu iha uma fukun Parlamentu Nasionál deputadu Francisco Jeronimo hateten katak, Funsionariu Ministeriu Agrikultur, Florestas i Pescas (MAFP) uza kareta Estadu iha Sabadu foin lalais ne’e ba halo aktividade partidu nian.
Francisco Jeronimu hato’o kestaun ne’e Jornalista Jornal Nacional Diário Tersa-Feira (11/5) iha Parlamentu Nasional.
Tuir deputadu ne’e katak, tenki hotu-hotu honestu atu uza sasan Estadu nian tuir regra ne’ebé mak estabele tiha ona, kompri ba regras se lakompri diak liu hasai tiha regras sira halo komforme hakarak.
“Ha’u komprende katak, orgaun titular sira iha direitu tomak, tamba sira labele fahe sira nia an ba rua, maibe diretur sira ka funsionariu baibain, ha’u hanoin labele uza sasan Estadu nia ba servisu partidu nian,” katak Jeronimo.
Nia mos hatutan katak akontesimentu hanesan ne’e akontese makas tebtebes iha fatin-fatin la’o hanesan ne’e la los ona, se uluk hakilar malu dehan la diak, maibe tamba sa ohin loron kontinua fali hahalo ne’ebé mak uluk dehan ladiak.
“Ha’u hanoin ita tenki muda se reforma ita tenki reforma duni, tamba akontesimentu idea ne’e iha sabadu liu ba kareta Governu ninian ho Sapa 178 G, maibe G ne’e hamos tiha halo mutin, kareta ne’e monu hela iha rai kuak naruk iha kaimetdagio, Distritu Liquisa, Hatukesi,”katak deputadu ne’e.
Nia salieta, wainhira koalia kestaun ne’e balu dehan katak hetan kovite, mas diretor hetan konvite atu ba halo servisu partidu ne’e lae, se ba halo servisu Ministeriu Agrikultura nia los.
Iha sorin seluk deputadu partidu Congresu Nacional da reconstrução Timor Leste (CNRT) Arão Noé hateten katak, iha dekretu lei ne’ebé uluk aprova iha 2004 koalia regulariza uzu defasilidade do Estadu hodi hala’o servisu lorloron, nune’e mos hatete klaru katak, labele uza ba aktividade partidaria ka partikular sira hotu.
“Ha’u hanoin se iha partidu politiku balu uza fasilidade ba hala’o hela aktividade partidu nian ne’e sala bo’ot kontra lei, ha’u hanoin ita hotu iha nasaun ida ne’e tenki fiar lei ne’ebé hatete katak premeiru tenki kompri, para atu eziji ema seluk atu kumpri, se ita rasik mak kaer autoridade nasaun ninia depois mak ita la kompri, se mak atu kumpri lei ne’e,” katak Arão.
Tuir deputadu Arão katak, ministeriu kompetetente tenki foti sansaun no mos Vice Premeiru Ministru Mario Viegas mos bele halo investigasaun ba kazu ne’e para bele hatene lolos.
Nune’e mos kareta ne’ebé monu ne’ebé dehan katak estadu nian tenki foti sansaun ba funsionario ne’ebé autoriza kareta ne’e uza ba halo aktividade Governu nia mak monu ne’e los
“Se halo aktividade partidaria depois monu tenki husu ba ema ne’ebé lori para responsabiliza hadia kareta ne’e, labele tau fali estadu mak tenki hadia kareta ne’e,”dehan nia.
Nune’e mos xefi bankada Partidu Demokratiku (PD), Adriano do Nacimento hatete, Ministeriu Agrikultura mak iha kompetensia atu halo investigasaun sobre kareta ne’ebé monu ne’e.
“Agora se dezastre ne’e akontese kalae ne’e ita lahatene komu ida ne’e preopioridade Ministeriu Agrikultura nia mak halo ivestigasaun,” katak Adriano.
Nia salienta, PD halo duni aktividade iha Distritu Liquisa, mas sira la hatene husi agrikultura iha ne’eba ka lae, tamba aktividade ne’e halo iha dalan ibun, ne’ebé PD lakohi generaliza katak mai hotu PD, se lae ema ruma liu estrada katak ne’e mai tuir PD nia aktividade.
“Ha’u hanoin ida ne’e mak ha’u hatete, buat dezastre ne’e natural sira lori tan gerador keta sira halo aktividade ruma ita seidauk hatene, mas klaru hatete katak ami la kohi klaim, tamba ami halo aktividade iha estrada ibun depois kareta ka motor liu iha ne’eba ne’e dehan PD nia hotu deit mos ami la klaem buat ne’e,”dehan nia.
Francisco Jeronimu hato’o kestaun ne’e Jornalista Jornal Nacional Diário Tersa-Feira (11/5) iha Parlamentu Nasional.
Tuir deputadu ne’e katak, tenki hotu-hotu honestu atu uza sasan Estadu nian tuir regra ne’ebé mak estabele tiha ona, kompri ba regras se lakompri diak liu hasai tiha regras sira halo komforme hakarak.
“Ha’u komprende katak, orgaun titular sira iha direitu tomak, tamba sira labele fahe sira nia an ba rua, maibe diretur sira ka funsionariu baibain, ha’u hanoin labele uza sasan Estadu nia ba servisu partidu nian,” katak Jeronimo.
Nia mos hatutan katak akontesimentu hanesan ne’e akontese makas tebtebes iha fatin-fatin la’o hanesan ne’e la los ona, se uluk hakilar malu dehan la diak, maibe tamba sa ohin loron kontinua fali hahalo ne’ebé mak uluk dehan ladiak.
“Ha’u hanoin ita tenki muda se reforma ita tenki reforma duni, tamba akontesimentu idea ne’e iha sabadu liu ba kareta Governu ninian ho Sapa 178 G, maibe G ne’e hamos tiha halo mutin, kareta ne’e monu hela iha rai kuak naruk iha kaimetdagio, Distritu Liquisa, Hatukesi,”katak deputadu ne’e.
Nia salieta, wainhira koalia kestaun ne’e balu dehan katak hetan kovite, mas diretor hetan konvite atu ba halo servisu partidu ne’e lae, se ba halo servisu Ministeriu Agrikultura nia los.
Iha sorin seluk deputadu partidu Congresu Nacional da reconstrução Timor Leste (CNRT) Arão Noé hateten katak, iha dekretu lei ne’ebé uluk aprova iha 2004 koalia regulariza uzu defasilidade do Estadu hodi hala’o servisu lorloron, nune’e mos hatete klaru katak, labele uza ba aktividade partidaria ka partikular sira hotu.
“Ha’u hanoin se iha partidu politiku balu uza fasilidade ba hala’o hela aktividade partidu nian ne’e sala bo’ot kontra lei, ha’u hanoin ita hotu iha nasaun ida ne’e tenki fiar lei ne’ebé hatete katak premeiru tenki kompri, para atu eziji ema seluk atu kumpri, se ita rasik mak kaer autoridade nasaun ninia depois mak ita la kompri, se mak atu kumpri lei ne’e,” katak Arão.
Tuir deputadu Arão katak, ministeriu kompetetente tenki foti sansaun no mos Vice Premeiru Ministru Mario Viegas mos bele halo investigasaun ba kazu ne’e para bele hatene lolos.
Nune’e mos kareta ne’ebé monu ne’ebé dehan katak estadu nian tenki foti sansaun ba funsionario ne’ebé autoriza kareta ne’e uza ba halo aktividade Governu nia mak monu ne’e los
“Se halo aktividade partidaria depois monu tenki husu ba ema ne’ebé lori para responsabiliza hadia kareta ne’e, labele tau fali estadu mak tenki hadia kareta ne’e,”dehan nia.
Nune’e mos xefi bankada Partidu Demokratiku (PD), Adriano do Nacimento hatete, Ministeriu Agrikultura mak iha kompetensia atu halo investigasaun sobre kareta ne’ebé monu ne’e.
“Agora se dezastre ne’e akontese kalae ne’e ita lahatene komu ida ne’e preopioridade Ministeriu Agrikultura nia mak halo ivestigasaun,” katak Adriano.
Nia salienta, PD halo duni aktividade iha Distritu Liquisa, mas sira la hatene husi agrikultura iha ne’eba ka lae, tamba aktividade ne’e halo iha dalan ibun, ne’ebé PD lakohi generaliza katak mai hotu PD, se lae ema ruma liu estrada katak ne’e mai tuir PD nia aktividade.
“Ha’u hanoin ida ne’e mak ha’u hatete, buat dezastre ne’e natural sira lori tan gerador keta sira halo aktividade ruma ita seidauk hatene, mas klaru hatete katak ami la kohi klaim, tamba ami halo aktividade iha estrada ibun depois kareta ka motor liu iha ne’eba ne’e dehan PD nia hotu deit mos ami la klaem buat ne’e,”dehan nia.
Taks Force Baku Jornalista Diario
FERTILIN-CNRT Konsidera PNTL Hamate Liberdade Imprensa
Unidade Polisia Tacks Force ne’ebé baku Jornalista Jornal Nasional Diário (JND), João da Silva, iha Kuarta (15/6) kalan, Deputadus iha Parlamentu Nasional husi bankada parlamentar FRETILIN ho CNRT konsidera Polisia Nasional Timor Leste (PNTL) liu-liu Unidade Polisia Tacks Force hamate liberdade inprensa iha Timor Leste, tamba hatudu atetude ne’ebé ladiak.
Deputadu husi bankada parlamentar Partidu Congresu Nasional Rekonstrusaun Timor Leste (CNRT) Aderito Hugo da Costa ho deputadu husi bankada Parlamentar Frente RevúlusionarioTimor Leste Independenti (FRETILIN), José Texeira ba Jornalista Jornal Nacional Diário iha Parlamentu Nasionál Kinta-Feira (16/6).
Iha akontesimentu Unidade Polisia Tacks Force ne’ebé baku Jornalista Jornalista Jornal Nacional Diário ne’e wainhira jornalista ne’e tenta atu hasai foto Unidade Polisia Tacks Force ne’ebé halo atuasaun hodi kaer joves sae motor la uza kapasete.
Tamba ne’e dputadu husi bankada FRETILIN, José Texeira hatete, jornalista koalia ne’e Tacks Force halo Atuasaun duni, tamba hatene jornalista hatene duni nune’e jornalista ne’e atu hasai retratu.
“Ha’u mós hetan informasaun katak, atuasaun ne’e halo atu hadaau kamera para jornalista ne’e labele hasai evidensia konaba sira nia (Polisia Tacks Force Red) hahalok. Ne’e hatudu ona atuasaun ne’ebé viola lei no konstituisaun no direitu liberdade imprensa iha ita nia rai,” hatete deputadu Texeira.
Nia dehan, se ida ne’e lahetan atuasaun seriu husi sira ne’ebé responsavel ba polisia liu-liu ba Sekretariu Estadu Seguransa ho Ministru Defeza i Seguransa nai rua ne’e.
Atuasaun ne’ebé Polisia halo ba Jornalista ne’e deputadu ne’e dehan, ne’e problema bo’ot tamba hatene ona depois de torturasaun joven ida iha Atauro, ne’ebé hetan filmazen no foto me’ebe hatudu.
“Ida ne’e la’os primeira ves ha’u rona katak polisia ameansa ema hasai foto. Ha’u dehan ba ema hotu hasai foto no filmazen ita lakohi rai ne’e sai ditadura.atuasaun ne’e sira presiza responbiliza no halo ivestigasaun,”dehan Texeira.
Nia salienta katak, PNTL sira iha direito , maibe ema sidadun mós iha direitu wainhira halo violasaun hasoru sidadaun ka joarnalista ne’ebé hasai foto deit.
“Sira mós iha sira nia direito maibe ita mós iha direitu atu koalia hasoru sira ne’ebé ita hare ne’e pleneamente violasaun ona. Iha ne’ebé mak iha rai ne’e hakerek lei ida dehan labele hasai retratu, la iha ita iha liberdade. Ne’e ita hare hahalok krime,”nia dehan.
Deputadu ne’e hatete, labele dehan atusaun ne’e oknum ona,tamba iha akontesimentu ne’eba iha komandante ka xefi pulutaun ne’ebé iha ne’eba.
“Ita labele dehan ne’e oknum, ha’u baruk ona rona oknum, ne’e la iha komandante iha ne’eba ka la iha komandante pulutaun iha ne’eba ka, ne’e iha. ida ne’e hatudu ona katak elementus iha polisia mós hahu ona halo atuasaun taka sira nia hahalok la diak viola lei,”katak Texeira.
Nia dehan, atuasaun saida deit kontra jornalista ne’ebé hamrik atu hasai retratu ne’e violasaun bo’ot ba konstituisaun i tenki investiga.
“Ha’u here atuasaun ne’e halo ha’u preokupadu ona katak iha duni atuasaun ne’ebé atu hasoru liberdade imprensa ninian. Ida ne’e presiza investiga kazu ne’e i ha’u hakarak sira responsabiliza ba atuasaun polisia sira iha kazu ne’e,” dehan deputadu FRETILIN.
Deputadu José Texeira hatete, nia parta hare iha situasaun uluk se la hetan filmazen, entaun bele taka ho koalia oin seluk, maibe hetan filmazen ne’e hatudu momos kata atuasaun ne’ebé bele dehan la simu husi atualidade polisias.
“Ita iha rai ne’e iha lei, la’os ditadura i polisia nia servisu la’os atu mantein lei no orden deit, maibe mantein lei no orden tuir lei, inforsa lei, labele hakat liu lei,” tenik nia.
Iha sorin seluk deputadu husi bankada parlamentar CNRT, Aderito Hugo da Costa hatete, nia parte triste mak asaun halo ne’e asaun tuir lolos polisia mantein lei no orden. se ema halo bele halo kapturasaun no prosesu, maibe la presiza baku.
ema baku ne’e violensia, santan autoridade ida ne’ebé atu mantein lei no orden, maibe nia mak sai fali violenti hanesan ne’e labele.
Tamba ne’e nia parte konta hahaklok Polisia tacks Force ne’ebé baku, tamba baku ema ne’e violensia i asaun ne’ebé Polisia halo ne’e hamate liberdade iha Timor Leste ne’e.
“Ha’u pesoalmente kontra teb-tebes asaun sira hanesan ne’e, tamba naran ida baku ema ne’e violensia satan halo husi sira ne’ebé tuir lolos sai exemplo ba ema seluk,”dehan deputadu Hugo.
Tuir deputadu ne’e katak, iha institusaun polisia iha ona regra, oinsa kestaun disiplinar hetan fatin iha prosesu nian.
“Instituisaun hanesan polisia no Forsa defeza lei hotu iha ona, ne’ebé qual-quer membru ne’ebé halo ona atuasaun bele iha prosesu tuir regras disiplinar ne’ebé preve iha instisuisaun PNTL nia laran,”dehan Hugo.
Unidade Polisia Tacks Force ne’ebé baku Jornalista Jornal Nasional Diário (JND), João da Silva, iha Kuarta (15/6) kalan, Deputadus iha Parlamentu Nasional husi bankada parlamentar FRETILIN ho CNRT konsidera Polisia Nasional Timor Leste (PNTL) liu-liu Unidade Polisia Tacks Force hamate liberdade inprensa iha Timor Leste, tamba hatudu atetude ne’ebé ladiak.
Deputadu husi bankada parlamentar Partidu Congresu Nasional Rekonstrusaun Timor Leste (CNRT) Aderito Hugo da Costa ho deputadu husi bankada Parlamentar Frente RevúlusionarioTimor Leste Independenti (FRETILIN), José Texeira ba Jornalista Jornal Nacional Diário iha Parlamentu Nasionál Kinta-Feira (16/6).
Iha akontesimentu Unidade Polisia Tacks Force ne’ebé baku Jornalista Jornalista Jornal Nacional Diário ne’e wainhira jornalista ne’e tenta atu hasai foto Unidade Polisia Tacks Force ne’ebé halo atuasaun hodi kaer joves sae motor la uza kapasete.
Tamba ne’e dputadu husi bankada FRETILIN, José Texeira hatete, jornalista koalia ne’e Tacks Force halo Atuasaun duni, tamba hatene jornalista hatene duni nune’e jornalista ne’e atu hasai retratu.
“Ha’u mós hetan informasaun katak, atuasaun ne’e halo atu hadaau kamera para jornalista ne’e labele hasai evidensia konaba sira nia (Polisia Tacks Force Red) hahalok. Ne’e hatudu ona atuasaun ne’ebé viola lei no konstituisaun no direitu liberdade imprensa iha ita nia rai,” hatete deputadu Texeira.
Nia dehan, se ida ne’e lahetan atuasaun seriu husi sira ne’ebé responsavel ba polisia liu-liu ba Sekretariu Estadu Seguransa ho Ministru Defeza i Seguransa nai rua ne’e.
Atuasaun ne’ebé Polisia halo ba Jornalista ne’e deputadu ne’e dehan, ne’e problema bo’ot tamba hatene ona depois de torturasaun joven ida iha Atauro, ne’ebé hetan filmazen no foto me’ebe hatudu.
“Ida ne’e la’os primeira ves ha’u rona katak polisia ameansa ema hasai foto. Ha’u dehan ba ema hotu hasai foto no filmazen ita lakohi rai ne’e sai ditadura.atuasaun ne’e sira presiza responbiliza no halo ivestigasaun,”dehan Texeira.
Nia salienta katak, PNTL sira iha direito , maibe ema sidadun mós iha direitu wainhira halo violasaun hasoru sidadaun ka joarnalista ne’ebé hasai foto deit.
“Sira mós iha sira nia direito maibe ita mós iha direitu atu koalia hasoru sira ne’ebé ita hare ne’e pleneamente violasaun ona. Iha ne’ebé mak iha rai ne’e hakerek lei ida dehan labele hasai retratu, la iha ita iha liberdade. Ne’e ita hare hahalok krime,”nia dehan.
Deputadu ne’e hatete, labele dehan atusaun ne’e oknum ona,tamba iha akontesimentu ne’eba iha komandante ka xefi pulutaun ne’ebé iha ne’eba.
“Ita labele dehan ne’e oknum, ha’u baruk ona rona oknum, ne’e la iha komandante iha ne’eba ka la iha komandante pulutaun iha ne’eba ka, ne’e iha. ida ne’e hatudu ona katak elementus iha polisia mós hahu ona halo atuasaun taka sira nia hahalok la diak viola lei,”katak Texeira.
Nia dehan, atuasaun saida deit kontra jornalista ne’ebé hamrik atu hasai retratu ne’e violasaun bo’ot ba konstituisaun i tenki investiga.
“Ha’u here atuasaun ne’e halo ha’u preokupadu ona katak iha duni atuasaun ne’ebé atu hasoru liberdade imprensa ninian. Ida ne’e presiza investiga kazu ne’e i ha’u hakarak sira responsabiliza ba atuasaun polisia sira iha kazu ne’e,” dehan deputadu FRETILIN.
Deputadu José Texeira hatete, nia parta hare iha situasaun uluk se la hetan filmazen, entaun bele taka ho koalia oin seluk, maibe hetan filmazen ne’e hatudu momos kata atuasaun ne’ebé bele dehan la simu husi atualidade polisias.
“Ita iha rai ne’e iha lei, la’os ditadura i polisia nia servisu la’os atu mantein lei no orden deit, maibe mantein lei no orden tuir lei, inforsa lei, labele hakat liu lei,” tenik nia.
Iha sorin seluk deputadu husi bankada parlamentar CNRT, Aderito Hugo da Costa hatete, nia parte triste mak asaun halo ne’e asaun tuir lolos polisia mantein lei no orden. se ema halo bele halo kapturasaun no prosesu, maibe la presiza baku.
ema baku ne’e violensia, santan autoridade ida ne’ebé atu mantein lei no orden, maibe nia mak sai fali violenti hanesan ne’e labele.
Tamba ne’e nia parte konta hahaklok Polisia tacks Force ne’ebé baku, tamba baku ema ne’e violensia i asaun ne’ebé Polisia halo ne’e hamate liberdade iha Timor Leste ne’e.
“Ha’u pesoalmente kontra teb-tebes asaun sira hanesan ne’e, tamba naran ida baku ema ne’e violensia satan halo husi sira ne’ebé tuir lolos sai exemplo ba ema seluk,”dehan deputadu Hugo.
Tuir deputadu ne’e katak, iha institusaun polisia iha ona regra, oinsa kestaun disiplinar hetan fatin iha prosesu nian.
“Instituisaun hanesan polisia no Forsa defeza lei hotu iha ona, ne’ebé qual-quer membru ne’ebé halo ona atuasaun bele iha prosesu tuir regras disiplinar ne’ebé preve iha instisuisaun PNTL nia laran,”dehan Hugo.
Programa Mestrado Iha Área PN
João Cancio: “Ha’u Seidauk Iha Informasaun”
Programa eskola ba Mestrado (S2) ne’ebé loke iha área Parlamento Nasionál (PN) ne’ebé hetan koñesimento husi Prezidenti PN Fernando ‘La Sama’ de Araujo. Maibe Ministru Edukasaun (ME) João Cancio Freitas afirma katak, nia parte seidauk iha informasaun konaba programa Mestradu ne’e.
João Cancio Freitas ba Jornalista Jornal Nacional Diário wainhira hatan konaba koiñesimento husi Ministeriu Edukasaun, ba programa mestrado ne’ebé loke iha área Parlamento Nasionál, Tersa-Feira (15/6).
Maski programa eskola Mestradu (S2) ne’ebé hahu iha fulan Outubro 2009 ne’e loke iha área Parlamentu Nasional, ne’ebé oras ne’e estudante tama ona iha semester tolu (3).
Estudante ba programa mestradu ne’ebé loke iha parlamento ne’e husi funsionario parlamentu inklui mós deputadus sira i fatin ne’ebé uza hodi eskola parlamentu mak fasilita.
Aleide ne’e dosente sira ne’ebé mak hanorin husi nasaun Repúblika Indonesia, Australia, no Portugal.
Maibe Misteriu Edukasaun João Cancio, rasik sei dauk iha informasaun konaba programa mestara ne’e loke iha área parlamentu.
“Diak liu ha’u husu informasaun mak ha’u dehan. Ha’u seidauk iha informasaun,”. “Ha’u labele komenta buat ida, ha’u seidauk hatene,”dehan Ministru João Cancio.
Entertantu deputadu Partidu Demokratiku, Adriano do Nacimento hateten katak, inisiativa ne’ebé atu hasae kapasidade Timor-oan nian liu-liu ba ukun nain sira ne’e buat ida lasala.
“Buat ida edukasaun ne’e kustu karun teb-tebes, ha’u hanoin iha inisiativa ruma iha ne’e la sala ida,” dehan Adriano.
Tamba ne’e nia dehan, ema sira ne’ebé halo hela estudu mestradu nian ne’e grupo espesifiku ne’ebé iha parlamentu bolu legal drafter, ne’ebé mak sei ajuda deputadus sira hodi halo draf lei wainhira deputadu sira hakarak lei sira ne’e, sira mak sei halo lei ne’e.
“Ha’u hanoin grupo ne’e ba sira, maibe la’os ba ema mai husi liur mós eskola iha lae, ida ne’e espesifiku ba legal drafter parlementu ninian ne’ebé foin rekruta iha tinana liu ba.
Programa eskola ba Mestrado (S2) ne’ebé loke iha área Parlamento Nasionál (PN) ne’ebé hetan koñesimento husi Prezidenti PN Fernando ‘La Sama’ de Araujo. Maibe Ministru Edukasaun (ME) João Cancio Freitas afirma katak, nia parte seidauk iha informasaun konaba programa Mestradu ne’e.
João Cancio Freitas ba Jornalista Jornal Nacional Diário wainhira hatan konaba koiñesimento husi Ministeriu Edukasaun, ba programa mestrado ne’ebé loke iha área Parlamento Nasionál, Tersa-Feira (15/6).
Maski programa eskola Mestradu (S2) ne’ebé hahu iha fulan Outubro 2009 ne’e loke iha área Parlamentu Nasional, ne’ebé oras ne’e estudante tama ona iha semester tolu (3).
Estudante ba programa mestradu ne’ebé loke iha parlamento ne’e husi funsionario parlamentu inklui mós deputadus sira i fatin ne’ebé uza hodi eskola parlamentu mak fasilita.
Aleide ne’e dosente sira ne’ebé mak hanorin husi nasaun Repúblika Indonesia, Australia, no Portugal.
Maibe Misteriu Edukasaun João Cancio, rasik sei dauk iha informasaun konaba programa mestara ne’e loke iha área parlamentu.
“Diak liu ha’u husu informasaun mak ha’u dehan. Ha’u seidauk iha informasaun,”. “Ha’u labele komenta buat ida, ha’u seidauk hatene,”dehan Ministru João Cancio.
Entertantu deputadu Partidu Demokratiku, Adriano do Nacimento hateten katak, inisiativa ne’ebé atu hasae kapasidade Timor-oan nian liu-liu ba ukun nain sira ne’e buat ida lasala.
“Buat ida edukasaun ne’e kustu karun teb-tebes, ha’u hanoin iha inisiativa ruma iha ne’e la sala ida,” dehan Adriano.
Tamba ne’e nia dehan, ema sira ne’ebé halo hela estudu mestradu nian ne’e grupo espesifiku ne’ebé iha parlamentu bolu legal drafter, ne’ebé mak sei ajuda deputadus sira hodi halo draf lei wainhira deputadu sira hakarak lei sira ne’e, sira mak sei halo lei ne’e.
“Ha’u hanoin grupo ne’e ba sira, maibe la’os ba ema mai husi liur mós eskola iha lae, ida ne’e espesifiku ba legal drafter parlementu ninian ne’ebé foin rekruta iha tinana liu ba.
Valor La too 2,5
Governu Hapara Bolsu Estudu Ba Estudante 13 Iha Indonesia
Governu liu husi Sekretaria Estadu Rekursu Naturais hapara bolsu ba estudante 13 nebe estuda iha area minarai nian iha Universidade Prawijaya Malang - Indonesia tamba estuda iha semester balu, ninia valor estudu la too 2,5.
Alfredo Pires ba Jornalista Jornal Nacional Diário, hafoin hasoru malu ho komisaun D ne’ebé trata asuntu Agrikultura, Pescas, Florestas Rekursu Naturais i Ambiente iha Parlamentu Nasionál (PN) Tersa-Feira (15/6).
“Konkretamente sanulu resin tolu ke para, ne’e iha Indonesia nian liu-liu iha universidade UPM, mas ita iha 150 estudantes bolsu estudu,” dehan Alfredo.
Tuir SERN katak, iha duni estudante balu ne’ebé la konsege hetan markas diak, no ba sira ne’ebé la konsege hetan markas diak, sira ne’ebé inves ba estuda ba fali ransu tunsae fali lori osan estadu nian.
Tamba ne’e Alfredo Pires haktuir, uluk estudande sira ba ne’e regras dehan ona se involve iha buat krime, automatiku para, tamba la’os ba estuda deit, maibe iha embaixador nian hotu ne’ebé halo buat ruma iha kampus kona Timor Leste hotu.
“Rekursu naturais iha politika ne’e klaru, ita sei haree kazu ba kazu, mas enjeral se deit mak iha Universidade UPM ne’ebé valor la to’o 2,5 semester ida ka semester dua entaun Governu para sira nia bolsu estudus,” hateten SERNPires.
Nia hatutan katak, enjeral se estudante ladun pozitivu, tuir akordu ne’ebé Governu halo ho inan aman bolsu estudu sira, katak bolsu estudu sira ne’ebé valor la to’o 2,5 iha primeiru semester ka segundo sei para.
“Rekursu Naturais sempre tur bebeik ho inan aman atu ita troka ermpresaun ba malu, enjeral inan ama mos simu 2,5, se sira nia oan rasik la konsege ita hapara. Atu ita buka fatin ba seluk ne’ebé prontu atu dedika na ba estudu ne’e ba ita hotu no semak lakon oportunidade iha rekursu naturais ka iha Governu sei la hetan tan,” dehan Pires.
Alfredo Pires informa, antes atu hapara estudante bolsu estudu Sekretariu Estadu Rekursu Naturais mós koalia ho inan aman bolsu estuddu, no dehan ba inan ama katak, atu hapara sira nia oan, no inan aman sira konkorda tuir regras.
“Regras ne’e ami hari’i ho inan aman, ne’ebé la’os ami mak hari’i mesak deit, maibe hetan konkordansia husi inan aman rasik ba valor ne’e, maibe mós inan aman balu triste, mas ita labele fó oportunidade barak tamba setor minarai ne’e ita presiza Timor-oan ne’ebé matenek mak iha ne’eba,”nia esplika.
Nia dehan, Governu aviza no koalia ho estudante bolsu estudu sira inan aman se mak hakarak fila Governu bele selu nia bilete atu fila mai Timor Leste.
“Sira ne’ebé ita hapara ita la’os haruka sira fila fali, mas se inan aman iha osan atu aguenta sira, mas antes hapara husi parte estadu ne’e ita fó anunsiu didiak i hakerek karta ba sira, ami fó oportunidade semester ida se mak la konsege ami para,” nia dehan.
Aleinde ne’e Sekretariu Estadu Rekursu Naturais mós informa katak, maski iha estudante bolsu estudu ne’ebé Governu hapara tamba la tuir regras ne’ebé determina, Maibe iha mós estudante Timor-oan ne’ebé estuda iha nasaun hanesan Estadus Unidus Amerika (EUA) ne’ebé hetan valor diak no iha nasaun Norvegia ne’ebé valor as liu estudante iha Norvegia tomak.
Governu liu husi Sekretaria Estadu Rekursu Naturais hapara bolsu ba estudante 13 nebe estuda iha area minarai nian iha Universidade Prawijaya Malang - Indonesia tamba estuda iha semester balu, ninia valor estudu la too 2,5.
Alfredo Pires ba Jornalista Jornal Nacional Diário, hafoin hasoru malu ho komisaun D ne’ebé trata asuntu Agrikultura, Pescas, Florestas Rekursu Naturais i Ambiente iha Parlamentu Nasionál (PN) Tersa-Feira (15/6).
“Konkretamente sanulu resin tolu ke para, ne’e iha Indonesia nian liu-liu iha universidade UPM, mas ita iha 150 estudantes bolsu estudu,” dehan Alfredo.
Tuir SERN katak, iha duni estudante balu ne’ebé la konsege hetan markas diak, no ba sira ne’ebé la konsege hetan markas diak, sira ne’ebé inves ba estuda ba fali ransu tunsae fali lori osan estadu nian.
Tamba ne’e Alfredo Pires haktuir, uluk estudande sira ba ne’e regras dehan ona se involve iha buat krime, automatiku para, tamba la’os ba estuda deit, maibe iha embaixador nian hotu ne’ebé halo buat ruma iha kampus kona Timor Leste hotu.
“Rekursu naturais iha politika ne’e klaru, ita sei haree kazu ba kazu, mas enjeral se deit mak iha Universidade UPM ne’ebé valor la to’o 2,5 semester ida ka semester dua entaun Governu para sira nia bolsu estudus,” hateten SERNPires.
Nia hatutan katak, enjeral se estudante ladun pozitivu, tuir akordu ne’ebé Governu halo ho inan aman bolsu estudu sira, katak bolsu estudu sira ne’ebé valor la to’o 2,5 iha primeiru semester ka segundo sei para.
“Rekursu Naturais sempre tur bebeik ho inan aman atu ita troka ermpresaun ba malu, enjeral inan ama mos simu 2,5, se sira nia oan rasik la konsege ita hapara. Atu ita buka fatin ba seluk ne’ebé prontu atu dedika na ba estudu ne’e ba ita hotu no semak lakon oportunidade iha rekursu naturais ka iha Governu sei la hetan tan,” dehan Pires.
Alfredo Pires informa, antes atu hapara estudante bolsu estudu Sekretariu Estadu Rekursu Naturais mós koalia ho inan aman bolsu estuddu, no dehan ba inan ama katak, atu hapara sira nia oan, no inan aman sira konkorda tuir regras.
“Regras ne’e ami hari’i ho inan aman, ne’ebé la’os ami mak hari’i mesak deit, maibe hetan konkordansia husi inan aman rasik ba valor ne’e, maibe mós inan aman balu triste, mas ita labele fó oportunidade barak tamba setor minarai ne’e ita presiza Timor-oan ne’ebé matenek mak iha ne’eba,”nia esplika.
Nia dehan, Governu aviza no koalia ho estudante bolsu estudu sira inan aman se mak hakarak fila Governu bele selu nia bilete atu fila mai Timor Leste.
“Sira ne’ebé ita hapara ita la’os haruka sira fila fali, mas se inan aman iha osan atu aguenta sira, mas antes hapara husi parte estadu ne’e ita fó anunsiu didiak i hakerek karta ba sira, ami fó oportunidade semester ida se mak la konsege ami para,” nia dehan.
Aleinde ne’e Sekretariu Estadu Rekursu Naturais mós informa katak, maski iha estudante bolsu estudu ne’ebé Governu hapara tamba la tuir regras ne’ebé determina, Maibe iha mós estudante Timor-oan ne’ebé estuda iha nasaun hanesan Estadus Unidus Amerika (EUA) ne’ebé hetan valor diak no iha nasaun Norvegia ne’ebé valor as liu estudante iha Norvegia tomak.
Kontratu Rai Ba Ensul,
Prezendenti PN La Sama Sei Haruka Karta Ba PM Xanana
Polimika Ministeriu Ekonomia i Dezenvolvimento nebe fo arendamentu rai arendamentu rai Sosiadade Asosiasão Patria Timorense (SAPT) ba kompaiña ENSUL husi nasaun Portugal nee, Presidente Parlamentu Nasionál Fernando ‘La Sama’ de Araujo sei haruka karta ba Primeiru Ministru Xanana Gusmão atu autoriza Ministru Ekonimia i Dezenvolvimento lori akordu nee ba Parlamento.
“Ha’u ohin (17/6) duni sei haruka karta ba Primeiru Ministru atu autoriza Ministru Ekonomia Desemvolvimentu lori akordu ne’e mai deputadu sira atu bele estuda husi kompetensia Governu nian atu haree problema ne’e iha ne’ebé?,”dehan Lasama iha PN.
Xefi legislativu ne’e hatete, nia deside sei haruka karta ba PM Xanana Gusmão atu autoriza lori akordu ba PN atu bele hare problema ne’e.
Nune’e mós iha plenaria estraoridariu Kinta-Feira (17/6), membrus Partidu Demokratiku (PD) ne’ebé kontinua kritika makas ba meza PN, tamba Governu seidauk lori Akordu arendimento rai ne’e ba PN iha semana rua ona.
Tamba ne’e deputadu PD Lucas da Costa ne’ebé foti kestaun ne’e iha semana hirak liu ba mós fó kulpa ba Vice Prezidenti Parlamentu Nasionál, Vicente Guteres katak Vice PN mak la preokupa ezijensia wainhira Vice PN ne’e mak dirije plenaria.
Maibe Vice PN Vicente Guteres hateten katak, nia parte la iha intensaun ruma atu taka informasaun ba Governu konaba intere nasional.
“Ha’u nunka iha intensaun nein centimu ida ba problema ne’e. ha’u simu duni ita boot sira nia prekupasaun, maibe buat hotu tenki prosesa tuir regras,”dehan Vicente.
Polimika Ministeriu Ekonomia i Dezenvolvimento nebe fo arendamentu rai arendamentu rai Sosiadade Asosiasão Patria Timorense (SAPT) ba kompaiña ENSUL husi nasaun Portugal nee, Presidente Parlamentu Nasionál Fernando ‘La Sama’ de Araujo sei haruka karta ba Primeiru Ministru Xanana Gusmão atu autoriza Ministru Ekonimia i Dezenvolvimento lori akordu nee ba Parlamento.
“Ha’u ohin (17/6) duni sei haruka karta ba Primeiru Ministru atu autoriza Ministru Ekonomia Desemvolvimentu lori akordu ne’e mai deputadu sira atu bele estuda husi kompetensia Governu nian atu haree problema ne’e iha ne’ebé?,”dehan Lasama iha PN.
Xefi legislativu ne’e hatete, nia deside sei haruka karta ba PM Xanana Gusmão atu autoriza lori akordu ba PN atu bele hare problema ne’e.
Nune’e mós iha plenaria estraoridariu Kinta-Feira (17/6), membrus Partidu Demokratiku (PD) ne’ebé kontinua kritika makas ba meza PN, tamba Governu seidauk lori Akordu arendimento rai ne’e ba PN iha semana rua ona.
Tamba ne’e deputadu PD Lucas da Costa ne’ebé foti kestaun ne’e iha semana hirak liu ba mós fó kulpa ba Vice Prezidenti Parlamentu Nasionál, Vicente Guteres katak Vice PN mak la preokupa ezijensia wainhira Vice PN ne’e mak dirije plenaria.
Maibe Vice PN Vicente Guteres hateten katak, nia parte la iha intensaun ruma atu taka informasaun ba Governu konaba intere nasional.
“Ha’u nunka iha intensaun nein centimu ida ba problema ne’e. ha’u simu duni ita boot sira nia prekupasaun, maibe buat hotu tenki prosesa tuir regras,”dehan Vicente.
FRETILIN Kontra Governu Fó Sansaun Ba Kompañia 17
Bankada parlamentar partidu FRETILIN kontra Governu liu husi Sekretariu Estadu Obras Públiku ne’ebé aprezenta rezultadu Projetu Pakote Referendo iha Konseilho Ministru hodi fó sansaun ba Kompinha sanulu resin hitu (17), tamba Governu la hatudu kriteria no la halo tender, maibe fó deit ba kompaiña mak hala’o projetu refere.
“Ita halo sasan tuir dalan, halo tender no iha kriteria, entaun nia hatene se kriteria la to’o nia la avansa. Se fó deit la hare ba nia kriteria, entaun ita atu aplika sansaun ita tenki sukat, sala ne’e Governu labele fase liman, sala ne’e la’os emprezariu mesak,” hatete deputadu Joaquim Amaral ba Jornalista Jornal Nacionál Diário iha Parlamentu Nasionál Kinta-Feira (17/6).
Tuir deputadu Joqium katak, rezultadu husi programa ne’ebé la iha planeiamento, tamba ne’e nia konsidera la justu kuandu fó kedan black list ba kompaiña ne’ebé hala’o PPR la ho kualidade.
Nia hatuir, emprezariu halo obras la iha kualidade, mais kualidade produtu finan iha prosesu, tamba ne’e labele hare prosesu final, maibe hare uni proses, se prosesu la estrandar, la iha kualidade, entaun rezultadu mós ladiak.
“Projetu la iha kualidade ne’e reposabilidade primeiru Governu, segundu emprezario, kompainha black list, tamba Governu matan at fo projetu la liu husi kriteria, se estabele kriteria mak kompainha la halo tuir entaun kompainha bele simu black list,” dehan Joaquim.
Nia dehan, se Governu black list kompainha 17, entaun Governu mós matan at, tamba projetu fahe deit kompainha sira mak hala’o projetu rasik.
Projeru barak ne’ebé la iha kuaidade deputadu ne’e hatete, tamba orden politiku mak failha, nune’e Governu fó projetu la liu husi kriteria, no la prepara kriteria atu kompainha tuir.
“Agora kompainha barak ba hala’o servisu gamba la iha, entau sira tenta interpreta saidak nak tuir sira los, entaun pesoal tekniku Governu nia ba hare dehan la los,”dehan deputadu FRETILIN.
Nia salienta katak, kompainha ne’ebé hala’o projetu ho kualidade la diak Governu tenki responsabiliza labele fo todan ba emprezariu deit.
“Prosesu ne’e tomak ikus mai todan labele taun deit ba emprezariu governu mós tenki iha responsabilidade, tamba objetivu pakote referendum ne’e sira dehan atu hakbi’it emprezariu sira katak governu labele fase liman atu fó sala deit ba kompainha,”tenik Joaqium.
Iha sorin seluk prezidenti komisaun G ne’ebé trata asuntu Infra-Estrutura i Ekipamentus Sosial, Pedro da Costa Martires hatete, Informasaun ne’ebé komisaun simu husi SEOP katak kompainha ne’ebé hala’o Projeto Pakote Referendum ho kualidade ladiak sira sei fó sansaun ba emprezariu sira ne’e, maibe ate agora sasaun saida mak atu fo ba kompainha komisaun deidauk hare.
“Ami nia rekomendasaun ba ministriu mak kompainha sira ne’ebé servisu la diak Estadu lalika fó projetu ba sira, tamba emprezariu iha Timor Leste barak mak la iha ekipamentus ne’ebé mak sira ne’e presiza hadia sira nia kapasidade gestaun atu nune’e fó projetu ba sira hein servisu,” katak Pedro.
“Ita halo sasan tuir dalan, halo tender no iha kriteria, entaun nia hatene se kriteria la to’o nia la avansa. Se fó deit la hare ba nia kriteria, entaun ita atu aplika sansaun ita tenki sukat, sala ne’e Governu labele fase liman, sala ne’e la’os emprezariu mesak,” hatete deputadu Joaquim Amaral ba Jornalista Jornal Nacionál Diário iha Parlamentu Nasionál Kinta-Feira (17/6).
Tuir deputadu Joqium katak, rezultadu husi programa ne’ebé la iha planeiamento, tamba ne’e nia konsidera la justu kuandu fó kedan black list ba kompaiña ne’ebé hala’o PPR la ho kualidade.
Nia hatuir, emprezariu halo obras la iha kualidade, mais kualidade produtu finan iha prosesu, tamba ne’e labele hare prosesu final, maibe hare uni proses, se prosesu la estrandar, la iha kualidade, entaun rezultadu mós ladiak.
“Projetu la iha kualidade ne’e reposabilidade primeiru Governu, segundu emprezario, kompainha black list, tamba Governu matan at fo projetu la liu husi kriteria, se estabele kriteria mak kompainha la halo tuir entaun kompainha bele simu black list,” dehan Joaquim.
Nia dehan, se Governu black list kompainha 17, entaun Governu mós matan at, tamba projetu fahe deit kompainha sira mak hala’o projetu rasik.
Projeru barak ne’ebé la iha kuaidade deputadu ne’e hatete, tamba orden politiku mak failha, nune’e Governu fó projetu la liu husi kriteria, no la prepara kriteria atu kompainha tuir.
“Agora kompainha barak ba hala’o servisu gamba la iha, entau sira tenta interpreta saidak nak tuir sira los, entaun pesoal tekniku Governu nia ba hare dehan la los,”dehan deputadu FRETILIN.
Nia salienta katak, kompainha ne’ebé hala’o projetu ho kualidade la diak Governu tenki responsabiliza labele fo todan ba emprezariu deit.
“Prosesu ne’e tomak ikus mai todan labele taun deit ba emprezariu governu mós tenki iha responsabilidade, tamba objetivu pakote referendum ne’e sira dehan atu hakbi’it emprezariu sira katak governu labele fase liman atu fó sala deit ba kompainha,”tenik Joaqium.
Iha sorin seluk prezidenti komisaun G ne’ebé trata asuntu Infra-Estrutura i Ekipamentus Sosial, Pedro da Costa Martires hatete, Informasaun ne’ebé komisaun simu husi SEOP katak kompainha ne’ebé hala’o Projeto Pakote Referendum ho kualidade ladiak sira sei fó sansaun ba emprezariu sira ne’e, maibe ate agora sasaun saida mak atu fo ba kompainha komisaun deidauk hare.
“Ami nia rekomendasaun ba ministriu mak kompainha sira ne’ebé servisu la diak Estadu lalika fó projetu ba sira, tamba emprezariu iha Timor Leste barak mak la iha ekipamentus ne’ebé mak sira ne’e presiza hadia sira nia kapasidade gestaun atu nune’e fó projetu ba sira hein servisu,” katak Pedro.
Task Force Baku Jornalista JND,
Fernanda Borges: “Polisia La’os Uza Violensia Hala’o Kna’ar”
Unidade Polisia Task Force ne’ebé baku Jornalista Jornal Nacional Diário (JND) iha kuarta (15/6) kalan iha Palacio Governu nia oin. Prezidenti komisaun A ne’ebé trata asuntu Konstitusionais, Justisa, Administrasaun Públiku, Poder Lokal i Legislasau Governu, Fernanda Mesquita Borges hateten katak, Polisia la’os uza violensia hala’o kna’ar, tamba polisia hala’o kna’ar nein uza forsa.
Fernanda Mesquita Borges hato’o lia hirak ne’e ba Jornalista Jornal Nacional Diário, iha Parlamentu Nacionál Kinta-Feira (17/6).
Tuir Fernanda Borges katak, nasaun Timor Leste iha konstituisaun da repúblika ne’ebé regula ema hotu no iha laran konstituisaun lei inan ne’ebé dehan livre.
“La iha problema ida jornalista ida hasai fotografia ho polisia kaer ema, la iha problema ne’e akontese iha fatin ne’ebé-ne’ebé deit,”dehan Borges.
Nia dehan katak, Unidade Polisia Tasks Force ne’ebé baku jornalista i hadauk kamera apaga foto sira ne’ebé nia (jornalista red) hasai ne’e ditadura ona.
“Ne’e ita ditadura ona, Sekretariu Estadu tenki toma medidas, konkretas, hasai ema ne’e para investiga, treina nia ema polisia para ida ne’e labele akontese tan, investiga hahalok ne’e sala duni hatama ba Prokurador Geral da Republika, tamba nia abuza nia poder baku ema ida,” realsa Borges.
Xefi Komisaun A ne’e hatuir, Atu labele akontese tan atuasaun Unidade Polisia Tasks Force ne’e Polisia iha PNTL nia laran tenki hatene katak nia labele halo hanesan ne’e, fó sasaun mak nia hatene tamba koalia deit la to’o.
“Polisia labele baku ema sala mós labele baku, maibe polisia ne’e hala’o kna’ar ne’e sein baku sein uza forsa, polisia labele halo hanesan ne’e bele sai husi PNTL, Polisia atu hapara violensia, la’os uza violensia hala’o nia kna’ar,” nia dehan.
Iha sorin seluk Prezidenti Parlamentu Nasionál Fernando ‘La Sama’ de Araujo hatete, nia prte seidauk hetan informasaun polisia task Force ne’ebé baku jornalista.
“Ha’u seidauk hetan informasaun konkretu konaba kazu ida ne’e, apakah jornalista ne’e halo nia kna’ar lolos mak hetan baku ka iha buat seluk mak hetan baku,” hateten La Sama.
La Sama hatuir, ba ema hotuu atu jornalista sira bo’ok an halo servisu tuir kode etik jornalismu nian, i ba polisia mós hala’o nia servisu tuir nia regras i lei ne’ebé aprova iha Parlamentu.
“Regulamentus internu polisia ninian ita hotu-hotu atu hare ba ida ne’eba, maibe jornalista mós hanesan sidadaun se nia senti sai vitima iha dalan atu prosesa, hato’o ba iha Ministeriu Públiku prosesa ba tribunal se autoridade halo pratika violensia kontra ema ida ka bele la respeita husi lia fuan hanesan defamasaun ne’e ita nia lei konaba ida ne’e,”dehan La Sama.
Xefi Legislativu ne’e mós husu atu polisia no lider san sira ne’e tenki la’o tuir regras ne’ebé mak iha.
“Ha’u husu ba maluk sira ita hotu Timor-oan atu la’o tuir regras ne’ebé mak iha, liu-liu ami sira kaer ukun hanesan polisia hanesan Governu sira atu kaer ba lei, lei mak sei baze ba ita nia hahalok lor-loron,” tenik Prezidenti PN La Sama.
Unidade Polisia Task Force ne’ebé baku Jornalista Jornal Nacional Diário (JND) iha kuarta (15/6) kalan iha Palacio Governu nia oin. Prezidenti komisaun A ne’ebé trata asuntu Konstitusionais, Justisa, Administrasaun Públiku, Poder Lokal i Legislasau Governu, Fernanda Mesquita Borges hateten katak, Polisia la’os uza violensia hala’o kna’ar, tamba polisia hala’o kna’ar nein uza forsa.
Fernanda Mesquita Borges hato’o lia hirak ne’e ba Jornalista Jornal Nacional Diário, iha Parlamentu Nacionál Kinta-Feira (17/6).
Tuir Fernanda Borges katak, nasaun Timor Leste iha konstituisaun da repúblika ne’ebé regula ema hotu no iha laran konstituisaun lei inan ne’ebé dehan livre.
“La iha problema ida jornalista ida hasai fotografia ho polisia kaer ema, la iha problema ne’e akontese iha fatin ne’ebé-ne’ebé deit,”dehan Borges.
Nia dehan katak, Unidade Polisia Tasks Force ne’ebé baku jornalista i hadauk kamera apaga foto sira ne’ebé nia (jornalista red) hasai ne’e ditadura ona.
“Ne’e ita ditadura ona, Sekretariu Estadu tenki toma medidas, konkretas, hasai ema ne’e para investiga, treina nia ema polisia para ida ne’e labele akontese tan, investiga hahalok ne’e sala duni hatama ba Prokurador Geral da Republika, tamba nia abuza nia poder baku ema ida,” realsa Borges.
Xefi Komisaun A ne’e hatuir, Atu labele akontese tan atuasaun Unidade Polisia Tasks Force ne’e Polisia iha PNTL nia laran tenki hatene katak nia labele halo hanesan ne’e, fó sasaun mak nia hatene tamba koalia deit la to’o.
“Polisia labele baku ema sala mós labele baku, maibe polisia ne’e hala’o kna’ar ne’e sein baku sein uza forsa, polisia labele halo hanesan ne’e bele sai husi PNTL, Polisia atu hapara violensia, la’os uza violensia hala’o nia kna’ar,” nia dehan.
Iha sorin seluk Prezidenti Parlamentu Nasionál Fernando ‘La Sama’ de Araujo hatete, nia prte seidauk hetan informasaun polisia task Force ne’ebé baku jornalista.
“Ha’u seidauk hetan informasaun konkretu konaba kazu ida ne’e, apakah jornalista ne’e halo nia kna’ar lolos mak hetan baku ka iha buat seluk mak hetan baku,” hateten La Sama.
La Sama hatuir, ba ema hotuu atu jornalista sira bo’ok an halo servisu tuir kode etik jornalismu nian, i ba polisia mós hala’o nia servisu tuir nia regras i lei ne’ebé aprova iha Parlamentu.
“Regulamentus internu polisia ninian ita hotu-hotu atu hare ba ida ne’eba, maibe jornalista mós hanesan sidadaun se nia senti sai vitima iha dalan atu prosesa, hato’o ba iha Ministeriu Públiku prosesa ba tribunal se autoridade halo pratika violensia kontra ema ida ka bele la respeita husi lia fuan hanesan defamasaun ne’e ita nia lei konaba ida ne’e,”dehan La Sama.
Xefi Legislativu ne’e mós husu atu polisia no lider san sira ne’e tenki la’o tuir regras ne’ebé mak iha.
“Ha’u husu ba maluk sira ita hotu Timor-oan atu la’o tuir regras ne’ebé mak iha, liu-liu ami sira kaer ukun hanesan polisia hanesan Governu sira atu kaer ba lei, lei mak sei baze ba ita nia hahalok lor-loron,” tenik Prezidenti PN La Sama.
Langganan:
Postingan (Atom)