Alkatiri: Woodside Tenki Hein Eleisaun
DILI—Eis Primeiru Minisru (PM), Mari Bin Amudi Alkatiri, hatete, nia parte husu ona bá Join Venture Pipeline Greater Sunrise atu hein Timor Leste (TL) ne’ebé sei halo eleisuan iha tinan 2012 mak kontinua halo diskusaun bá Pipeline Greater Sunris
e (GS).“Hau hateten bá sira, ohin hau hatete bá woodside katak ohin ne’e bá oin (Dezemvru 2011- Marsu 2012) ne’e eleisuan iha Timor Leste ne’ebé laiha ema ida que haklarak konsentra no atensaun bá asuntu ida ne’e. Hein eleisaun hotu mak ita koalia ne’e mak hau hatete bá sira,” koalia eis PM, Mari Alkatiri hafoin hasoru malu ho joinventure greaterr Sunrise iha Cede Nasional Comite Central Fretilin,Tersa (29/11/2011).
Join Venture ne’ebé hasoru malu ho eis Primeiru Ministru Mari Alkatiri atu koalia konaba negosiasaun ne’eb’e durante ne’e Timor Leste halo bá kadoras Greater Sunrise ne’ebé seidauk iha rezultadu pozituvu.
“Hau hatete bá sira asuntu ne’e ita tenki rezolve, tamba ita la halo akordu para husi buat ne’e mate hanesan ne’e deit, ita tenki rezolve ida ne’e,” tenik Alkatiri.
Tuir nia katak Planu estrateziku dezenvolvimentu ne’ebé halo husi governu presiza orsamentu husi fundu mina rai ne’eb’e mai husi greater Sunrise, maibé Qintan ne’ebé iha sei la to’o.
“Ita hotu Hatene katak, iha asuntu imprtnate ide ne’ebé pendente, atu rezolve ho Joint Venture Pipeline Greater Sunrise ne’ebé mak sei pendente ni seidauk rezolve,” dehan sekertariu Jeral Partidu Fretilin ne’e.
Alkatiri informa katak, joinventure halo ona enkontru ho Governu Australia nian atu hahu halo esplolarasaun bá greater Sunrise, maibé tenki hatene lolos kadoras ne’e dada mai iha Timor Leste ka bá iha Darwing.
“Ita nia pozisuan ne’e hori uluk kedas kadoras tenki mia iha timor Leste, no prosesu sira ne’ebé halo ne’e tenki Mai iha ita nia rai. Ne’e ita hotu hakrak, laiha Timor oan ida ne’ebé ke lakohi,” tenik nia.
Nia dehan atu manan kadoras Greater Sunrise mai iha Timor Leste ne’e, tenki halo estudu tekniku ne’ebé fortifika atu kadoras bee mai Timor Leste kala’e. Nune’e mís iha estudu ne’ebé iha ne’e presiza mós halo estudu bá makro ekonomia oinsa wainhira kadoras dada mai iha TL ne’e.
“Ita halo buat sira ne’e hotu mak ita foti desizaun, ita nia estudu tekniku hatuduona katak, kadioras bele mai TL, agora ita tenki halo estudu makro ekonomia, maibé ita mós tenki iha kapasidade halo negosiasaun labele dehan deit katak, mai Timor, sela iha akordu ne’e laba fatin ida,” dehan diplomata Timor Leste iha mozanbique ne’e.
Wainhira manda Governu AMP ne’eb’e hela fun hira deit la knsege lori Pipeline Greater Sunrise mai iha Timor Leste. Karik iha tinan 2012 Fretilin Kaer ukun sei kntinua halo negosiasuan no Governu AMP tenki entrega bá Governu foun iha tinan 2012 mai ne’e.
Ho ida ne’e Alkatiri dehan, Governu AMP ne’ebé lakonsege halo negosiasaun hodi lori Pipeline greater Sunrise mai Timor Leste ne’e, Alkatiri konsidera, tamba kapasidade laiha no politiza asuntu ne’ebé la’os politiku.
“Hau labele garante tinan, atu lori pipeline mai iha TL, tamba akordu ne’eb’e ita halo to’o iha tinan 2013 deit, Sé ita la halo akordu entaun akordu uluk ne’ebé ita halo ne’e mate,” koalia sekjera Fretilin.
Nia dehan, akordu ne’ebé halo ho joint veture ne’e kuandu mate timor elste sei iha konsekuensia ne’ebé mak lakon greater sunrise no tenki halo akordu foun fila fali.
Maksi iha ema balu ne’ebé dehan tenki halo akordeu fronteira ho Australia ne’e tinan lima mós lahetan fronteira, tamba Australia rasik da aan ona sai husi Tribunal Internasional ne’ebé julga rai ka soberanu. Sé pais ne’ebé la simu desiuzan no dada aan husi tribunal Internasional ne’e la bele foti desizaun.
Aliened ne’e tuir akordu entre Timor Leste ho Australia negosiasaun bá kampu mina Greater Sumrise ne’e to’o 2013, sé to’o tinan 2013 laiha akordu entre nasaun rua ho kompaiña woodside maka akordu ne’e la vale no tama bá negosiasaun foun.
